Yapon militarizmni kim teslim qildi?

3-Séntebir küni xitay hökümitining 1949-yilidin buyan tunji qétim özining yapon'gha qarshi we fashizmgha qarshi urushta ghelibe qilghuchi döletlik salahiyitini namayan qilidighan murasim we herbiy parat ötküzüldi. Herbiy paratta xitayning herbiy-siyasiy we iqtisadiy küchining qudret tapqanliqi namayan qilin'ghanliqi, hetta bir qisim eng ilghar qoralliri we téxnikilirining körsitilgenliki heqqide köplep yézildi.

Shinxu'a agéntliqining neq meydandin tarqitilghan körünüshliridin melum bolushiche, xitay dölet re'isi shi jinping özining tyen'enmén rawiqida sözligen ghalibiyetning 70 yilliqigha a'it nutqida, junggo xelqining bu urushta ghelibe qilghuchi ikenlikini eskertip mundaq dégen: “Junggo xelqining yapon'gha qarshi urushining bashlinishi waqti eng baldur, dawamlashqan waqti eng uzun bolup, jungxu'a oghul-qizliri tajawuzchilargha qarshi tiz pükmestin, qan kéchip jeng qilip, yapon militarist tajawuzchilirini üzül-késil meghlup qilip, jungxu'a millitining 5 ming yilliq medeniyet tereqqiyat muweppeqiyetlirini qoghdidi, insaniyetning tinchliq ishlirini qoghdidi, urush tarixida ajayip menzire we jungxu'a millitining jasaritini namayan qildi”.

Xitay dölet re'isi shi jinping sözide yene éniq qilip, “Junggo xelqining yapon'gha qarshi urushi, yéqinqi zamandin buyan junggo xelqining tashqi düshmenlerning tajawuzlirigha qarshi tunji qétimliq toluq ghelibisidur” dep mu'eyyenleshtürgen.

U nutqida junggo xelqining yapon'gha qarshi urushini qollighan we yardem körsetken döletlerge rehmet éytidighanliqini bildürgen bolsimu, emma konkrét héchqaysi döletning namini atmighan hem eyni waqittiki fashizmgha qarshi ittipaqchi döletler - amérika we sowét ittipaqining oynighan roli heqqide eskertmey, “Junggo xelqining tajawuzchiliqqa qarshi turushini qollighan we yardem bergen chet'el hökümetler we xelq'araliq dostlargha semi rehmet éytimen”,“Junggo xelqi yapon'gha qarshi urushta xelq'ara jem'iyetning keng da'iride qollishigha érishti, junggo xelqi her qaysi el xelqlirining junggoning yapon'gha qarshi urushining ghelibisi üchün qoshqan töhpisini menggü este saqlaydu” dégen jümlilerni ishletken.

Xitayning yapon'gha qarshi urushining ghelibisining 70 yilliqi munasiwiti bilen xitay ichidiki metbu'atlarda junggo xelqining yapon'gha, jümlidin fashizmgha qarshi urush ghelibisini qolgha keltürüshke qoshqan töhpiliri we wetenperwerlik rohi hem bashqilar köplep teshwiqat qilinip kélinmekte.

B b s agéntliqining yézishiche, teywen qatarliq chet'ellerdiki xitay tilidiki metbu'atlarda bolsa, xitayning yaponiye militarizmining ishghaliyitige qarshiliq körsitish urushida peqet öz küchige tayinipla ghelibe qilindimu? tashqi yardemlerning roli qandaq boldi? eyni waqittiki jang jéshi bashchiliqidiki jungxu'a min'go hökümiti we armiyisi bu urushta muhim rol oynidimu yaki xitay kommunistlirimu? dégendek bir qatar so'allar qaytidin muhim téma üstide muhakime qilinmaqta.

“Mingpaw” gézitining mexsus obzorida eyni waqitta yaponiyeni meghlup qilghuchi kompartiyemu emes, gomindangmu emes, belki asasliqi amérika meghlup qildi, belki sowét qizil armiyisi urushning axirqi 8 künide jenubqa hujum qilip, kirip manjuriye, shimali koréye, saxalin arallirini igilep, yaponiyening teslim bolushini tézlitish rolini oynidi, dep yézilghan.

Türkiyening haji teppe uniwérsitétining tarix oqutquchi, doktor erkin ekremning qarishiche, tarixiy ré'alliq nuqtisidin alghanda, eyni waqitta heqiqeten xitay xelqi yapon'gha qarshi urush qilip zor bedel tölidi. Bu urushqa meyli kompartiye, meyli gomindang hemmisi qatnashti. Elwette, gomindang armiyisi asasliq jeng qilghuchi idi. Lékin, ularning héchqaysisi yapon'gha qarshi urushning axirqi hel qilghuch ghelibisini qolgha keltürgüchi emes, yaponiye armiyisini meghlup qilip, uni teslim bolushqa mejbur qilghuchi amérika we sowét ittipaqidur.

20-Esirning birinchi yérimidiki sowét-xitay munasiwetliri, yiraq sherq mesililiri we Uyghurlar tarixi mesililiri boyiche rusche we bashqa tillardiki köp xil tarixiy matériyallarni tetqiq qilip, mexsus kitab we maqalilerni yazghan, qazaqistanda yashaydighan sabiq sowét armiyisi polkowniki qehriman ghojamberdi ependimu amérika bilen sowét ittipaqining yaponiye meghlup qilishtiki hel qilghuch küch ikenliki heqqidiki qarashqa qoshulidu.

Uning éytishiche, amérika asiya-tinch okyan rayonida yaponiye armiyesini tarmar qilmisa, gomindang hökümitige ghayet zor yardem bermigen bolsa, sowét qizil armiyisi manjuriyege kirip kanton armiyesini yoqatmisa, yaponiye unche asan teslim bolmaytti. Amérika, en'gliye we sowét ittipaqidin ibaret fashizmgha qarshi ittipaqchi küchler 1945-yili 5-ayda gitlér gérmaniyesini teslim qilip, fashizmgha qarshi urushni ghelibige érishtürüsh bilen yaponiyening teslim bolushi üchün toluq asas yaratti. Sowét ittipaqi milyon kishilik qoshunlirini sherqqe yötkidi, amérika tinch okyan rayonida yaponiye armiyesini tarmar qilip, yaponiyege biwasite hawa hujumlirini qanat yaydurdi. Uning éytishiche, sowét ittipaqi 1937-1941-yilliri arisida gomindang hökümitige zor miqdarda herbiy qoral yaraq, oq dora we herbiy meslihetchisi hem uchquchilarni ewetip yardem körsetti,. Bolupmu, 1945-yili, 8-ayda qizil armiye qoshunliri général wasilyéwskyning qomandanliqida manjuriyege kirip, kanton armiyisini yoqatti.

Doktor erkin ekremning qarishiche. Bu qétimqi herbiy parat we yapon'gha qarshi urushqa kim yétekchilik qilghanliqi mesilisi heqqide munaziriler dawamlashmaqta. Gomindang izchil halda yapon'gha qarshi urushqa jang jéshi qomandanliq qilghanliqi, hetta 8-armiye we yéngi 4-armiye dégen qoshunlarmu emeliyette jang jéshining omumiy qomandanliqi astida bolghan idi dep qaraydu.

B b s agéntliqining xewer qilishiche, bu qétimqi murasimgha sabiq gomindang partiyesining re'isi lyen jenmu qatnashqan bolup, uning shi jinping bilen körüshkende éytqan “Gomindang armiyisi jang jéshining rehberlikide yüzmu yüz urush sépidiki bir qisim chong jenglerni qilip yapon armiyesini meghlup qildi, kompartiye qoshunliri maw zédung bashchiliqida düshmen arqa sépidiki jeng meydanida yaponiye we qorchaq qoshunlarni küchlük kontrol qildi we zerbe berdi” dégen sözliri naraziliq qozghighan.

Teywen herbiy terep inkas qayturup, “8 Yilliq yapon'gha qarshi urush meyli yüzmu- yüz urush sépi we arqa sep bolsun hemmisige jungxu'a min'go hökümiti bash bolup, jang jéshi wéyyüenjang rehberlik qilghan”, dep bildürgen.