Amérika hökümiti yene ikki neper xitay emeldari we üch xitay shirkitige jaza élan qildi

8-Dékabir amérika hökümiti Uyghur élida dawam qiliwatqan éghir kishilik hoquq depsendichilikige chétishliq ikki neper xitay emeldari bilen üch xitay shirkitige jaza élan qildi.

Bügün jüme künidiki jaza tedbirini amérika tashqi ishlar ministirliqi, amérika maliye ministirliqi we amérika ana weten xewpsizliki ministirliqi birlikte élan qilghan bolup, qararda xitayning Uyghurlargha qarshi yürgüzüwatqan “Éghir kishilik hoquq depsendichiliki” ge chétishliq gaw chi we xu lyenxé qatarliq ikki neper xitay emeldarigha jaza tedbiri élan qilghandin bashqa, mejburiy emgekke baghlan'ghan yene üch xitay shirkitining amérikagha mal éksport qilishigha cheklime qoyuldi.

Mezkur jaza tedbirliri amérika dölet mejlisi 2020-yili maqullighan “Uyghur kishilik hoquq siyasiti qanuni” ning 6-madda birinchi tarmaq belgilimisige asasen yolgha qoyulghan.

Melum bolushiche, gaw ji ilgiri ili qazaq aptonom oblastliq jama'et xewpsizliki idarisining bashliqi, ili qazaq aptonom oblastining mu'awin bashliqi qatarliq wezipilerde bolghan. U 2018-yili 6-aydin bashlap, Uyghur aptonom rayonluq partkomning sékrétari chén chüen'goning Uyghur rayonida ijra qilghan yuqiri bésimliq basturush siyasitige yéqindin hemkarlashqan. U shu yillarda ili qazaq aptonom oblastliq jama'et xewpsizliki idarisining birinchi qol mes'uli bolush süpiti bilen ili oblastida Uyghur we qazaqlarni asas qilghan yüz minglighan insanlarning tutqun qilinishi we lagérlargha qamilishigha buyruq bergen؛ minglighan tutqunlarning qiyin-qistaqqa élinishi, sotsiz késilishi we a'ile ezalirining xaniweyran bolushigha sewebchi bolghan.

 Xu lyenxé 2012-yildin bashlap xitay kompartiyesi merkizi komitéti shinjang xizmiti ishxanisining mu'awin bashliqi bolup wezipe ötigen. Bu ishxana 2000-yili tesis qilin'ghan bolup, xitay kompartiyesining Uyghur siyasitini tüzüsh we yolgha qoyush ishlirigha biwasite yétekchilik qilghan. Xu lyenxé xitay kompartiyesining atalmish “Shinjang siyasiti” ni belgileshtiki yadroluq shexs bolup, u xitayning Uyghur rayonida élip bériwatqan insaniyetke qarshi jinayi qilmishlirida bash tartip bolmaydighan mes'uliyetke ige shexstur.

Amérika hökümiti bu nöwet élan qilghan jaza tedbirliri, birleshken döletler teshkilatining “Kishilik hoquq xitabnamisi” maqullighanliqining 75 yilliqi harpisigha toghra keldi. “Kishilik hoquq xitabnamisi” de her bir insanning yashash hoquqi, erkinlik we shexsiy bixeterlik hoquqlirining tartiwalghini bolmaydighan négizlik hoquqlar ikenliki körsitilgen.

Amérika hökümiti ilgiri xitayning Uyghurlargha qaritilghan kishilik hoquq depsendichilikide biwasite mes'uliyiti bolghan 30 din artuq xitay emeldarigha we nechche on xitay shirkitige jaza élan qilghan idi.

Bu nöwet ikki neper xitay emeldarlirigha bérilgen jaza qarari, amérika pirézidénti baydin bilen xitay kompartiyesining bash sékrétari shi jinping san-firansiskoda uchriship bir nechche heptidin kéyinla élan qilindi.