Amérika we uning ittipaqdashliri xitay bilen ixtilaptiki jenubiy déngizda herbiy manéwir ötküzdi

Amérika we uning kanada, awstraliye, filippin qatarliq ittipaqdashliri 7-awghust charshenbe küni, igilik hoquqi xitay bilen talash-tartishtiki jenubiy déngizda ikki künlük hawa hem déngiz armiye birleshme manéwiri ötküzgen. Birleshme agéntliqning bildürüshiche, ittipaqdash döletler mezkur birleshme manéwirning xitayning igilik hoquq telipi künséri jiddiylishiwatqan bu rayonda, xelq'ara qanunning üstünlükini namayan qilishni meqset qilghanliqini éytqan. Mezkur birleshme herbiy manéwirgha qarita xitayningmu oxshash bir waqitta xitay terep “Xu'angyen arili” dep atawatqan skarboro taqim arili etrapida hawa we déngiz herbiy meshqi élip barghanliqi qeyt qilinmaqta. Skarboro arili xitayning xeynen ölkisige 900 kilométir, filippin'gha 240 kilométir kélidighan bolup, bu rayon xitay bilen filippinning her ikkisi igilik hoquq telep qiliwatqan qiziq nuqtilarning biridur.

Xelq'ara sot mehkimisi 2016-yili késim chiqirip, xitayning jenubiy déngizdiki igilik hoquq telipining héchqandaq “Qanuni asasi yoqluqi” ni élan qilghan. Lékin xitay xelq'ara sotning qararini qobul qilishni ret qilghanidi. Birleshme agéntliqning bildürüshiche, amérika hindi-tinch okyan qomandanliq ishtabining bashliqi, admiral samu'él paparo, shundaqla kanada, awstraliye we filippinning yuqiri derijilik herbiy, mudapi'e emeldarliri élan qilghan ortaq bayanatida bu döletlerning manéwir arqiliq “Déngizdiki ortaq xirisqa teng taqabil turush we xelq'ara qanun hem qanun asasidiki tertipni qoghdash ortaq niyitini namayan qilghanliqi” ni éytqan. Halbuki, xitay azadliq armiyesining jenubiy urush rayoni qomandanliq ishtabi bu heqtiki bayanatida, bu qétimliq hawa we déngiz armiye meshqining razwédka qilish, signal bérish, téz heriket qilish, birleshme zerbe bérish iqtidarini östürüshni nishan qilghanliqi, emma “Jenubiy déngizni qalaymiqan qilidighan, qiziq nuqta peyda qilidighan, rayonning tinchliqi we muqimliqigha buzghunchiliq qilidighan barliq herbiy pa'aliyetlerning kontrolluq astida” ikenlikini bildürgen. Lékin ittipaqdash döletler herbiy qomandanlirining tekitlishiche, bu birleshme manéwir “Xelq'ara qanunlargha uyghun shekilde, déngiz qatnishi bixeterliki we bashqa döletlerning hoquq-menpe'eti közde tutulghan asasta élip bérilmaqta” iken.