Amérika dölet mejlisi aldida “Aq qeghez herikiti” ning bir yilliqi xatirilen'gen

Amérika dölet mejlisi xitay ishliri ijra'iye komitéting mexsus xewirige qarighanda, 2023-küni 11-ayning 29-küni kechte amérikadiki Uyghur, tibet we xongkongluq pa'aliyetchiler paytext washin'gtondiki amérika dölet mejlisi binasining aldigha yighilip, ötken yili 24-noyabirda ürümchide yüz bergen ot paji'esi sewebidin pütkül xitayda qozghalghan “Aq qeghez herikiti” ning bir yilliqini xatiriligen.

Amérika-xitay istratégiyelik riqabet pewqul'adde komitétining re'isi mayk gallagér bu yighilishqa qatniship, söz qilghan. U, ürümchidiki ot paji'esi sewebidin qozghalghan “Aq qeghez herikiti” ge yuqiri baha bergen we xitaydiki éghir kishilik hoquq depsendichilikini eyibligen. U mundaq dégen: “Namayishchilar jimjit halda kötürgini gerche qeghez aq bolsimu, lékin ularning néme démekchi bolghanliqi we némige wekillik qilidighanliqi hemmimizge ayan. Ular pütkül xitaydiki awam xelqning awazi boldi. Ularning néme démekchi bolghinini pütkül xitay xelqi we hetta chet elliklermu bir qarapla uqti.”

Uyghur kishilik hoquq qurulushining diréktori ömer qanat ependimu bu yighilishqa qatnashqan. U, yighilish dawamida söz qilip, ötken yili xitayning chékidin ashqan kowid qamali seweblik ürümchide yüz bergen ot apitide hayatidin ayrilghan kishilerge chongqur teziyesini bildürgen؛ ürümchidiki ot paji'esi sewebidin qozghalghan “Aq qeghez herikiti” ni alahide tilgha élip, bu herikette öz pikrini bayan qilghanliqi üchünla tutqun qilin'ghan kamile wahit qatarliq gunahsiz insanlarning qoyup bérilishi lazimliqini tekitligen. U, sözining axirida mundaq dégen: “Erkin dunyada yashawatqan insanlarning hélihem dawam qiliwatqan irqiy qirghinchiliqni, xitayning insaniyetke qarshi jinayi qilmishlirini toxtitish mes'uliyiti we wijdani burchi bar.”

2022-Yili 24-noyabir küni ürümchide yüz bergen ot apiti xitayning Uyghur rayonida yürgüzgen chékidin ashqan kowid qamali we uningdin kélip chiqqan qalaymiqanchiliq sewebidin yüz bergen idi. Ilgiri sürülüshiche, xitayning eyni waqittiki yuqum qamili seweblik ot apiti yüz bergende, binaning chiqish ishiki quluplaqliq bolghachqa ichidikiler sirtqa qéchip chiqalmighan, netijide az dégende 44 adem hayatidin ayrilghan. Bu weqe deslepte ürümchide, kéyin xitayning bashqa ölke-sheherliri we xongkongda shi jinpingning “Yuqumni nölge chüshürüsh” siyasitige qarshi “Aq qeghez herikiti” dep atalghan keng-kölemlik ammiwi naraziliq namayishning qozghilishigha sewebchi bolghan idi.