Türkiyening aya sofiya muzéyini meschitke özgertish qarari nurghun kishilerni meyüslendürgen
2020.07.12
Türkiyening tarixiy aya sofiya muzéyini meschitke özgertish qarari, xristiyanlar, qoshna eller we tarixshunaslarni meyüslendürgen.
9-Iyul türkiye prézidénti rejep tayip erdughan 1934-yilidin buyan muzéy qilip özgertilgen aya sofiya chérkawining meschitke özgergenlikini, uning qaytidin namaz oqushqa échilidighanliqini élan qilghan.
Aya sofiya chérkawi 6-esirde yeni miladi 537-yili wizantiye impératori jastiniyan teripidin konstantinopol yérim ariligha qurulghan. 1453-Yili konstantinopol fatih mehmet sultan teripidin istila qilin'ghandin kéyin meschitke özgertilgen. 1934-Yili mustapa kamal ata türk teripidin muzéygha özgertilgen we shundin kéyin türkiyening dindin xaliy dölet tüzülmisining simwoligha aylan'ghan.
Halbuki, türkiye jumhuriyitining eng aliy memuriy mehkimisi hésablinidighan danishtay ministirliqi yeni dölet kéngishi aya sofiyaning “Qanunsiz halda muzéygha özgertilgen” liki heqqide perman chüshürgen.
Mezkur perman élan qilinip uzun ötmey türkiye prézidénti bir buyruqnamige imza qoyup, aya sofiyani bashqurush hoquqini kültür ministirliqidin diyanet ishlar idarisige ötküzüp bergen.
“Wal strét zhurnili géziti” ning xewer qilishiche, mezkur qarar en'eniwi xristiyanlarni wehimige salghan bolsa, tarixchi we muzéy tetqiqatchilirini aya sofiyadiki ottura esirge tewe medeniyet yadikarliqlirining teqdiridin endishilendügen.
Xewerde neqil qilinishiche, grénwich uniwérsitétidiki tarix penliri léktori maykél talbot mundaq dégen: “Ular buni meschit qilamdu-qilmamdu, buning men bilen héch alaqisi yoq. Emma méni endishige salidighini uning ichidiki tarixiy asar'etiqilerning teqdiri. Chünki ular türkiye jumhuriyitiningla mülki emes, belki ular pütün dunyagha tewe miraslar dur.”
Uning éytishiche yene, konstantinopol we aya sofiyaning qoldin kétishi peyda qilghan rohiy asaret ortodoks xristiyanlar arisida esirlep dawam qilghan bolsa, héli hem teltöküs ghayib bolup ketmigen. Shunglashqimu türkiyening mezkur qarari girétsiye we rusiyening eyiblishige uchrighan.
“Wal strét zhurnili géziti” ge bu heqte söz qilghan girétsiyening kültür ministiri lina méndoni türkiyening mezkur qararining “Pütkül dunyagha ochuq ashkara élan qilin'ghan qutratquluq” bolup hésablinidighanliqini bildürgen.