B d t kishilik hoquq kéngishining 2025-yilliq ezaliri ichide xitay we uni qollaydighan mustebit döletler köp nisbetni igiligen
2025.01.02
B d t kishilik hoquq kéngishining 2025-yilliq ezaliri tizimlikide kishilik hoquq depsendichiliki éghir bolghan döletler, hetta b d t kishilik hoquq aliy komissari ishxanisi teripidin “Irqiy qirghinchiliq we insaniyetke qarshi jinayet ötküzüwatqanliq éhtimali bolghan” xitaymu dawamliq orun alghan.
Xelq'ara kishilik hoquq adwokati, yazghuchi, b d t közitish ishxanisining ijra'iye diréktori hilél néwur (Hillel Neuer) 31-dékabir özining X hésabida yollighan uchurida, b d t kishilik hoquq kéngishining 2025-yilliq ezaliri ichide kishilik hoquq depsendichiliki éghir bolghan döletlerning 57 pirsentni igiligenlikini élan qilghan. Bularning ichide xitay, kuba, qatar, sudan, aljiriye, boliwiye, kuweyt, brundi, wiyétnam, qirghizistan, bén'gal, kon'go qatarliq döletler bar iken.
2023-Yil 10-ayda birleshken döletler teshkilatining eng muhim kishilik hoquq orgini bolghan “Kishilik hoquq kéngishi” ezaliri saylan'ghanda, xitayni öz ichige alghan 15 dölet ezaliqqa saylan'ghan. Xitay 192 awazning 154 ge érishken.
Kishilik hoquqni közitish teshkilatining aliy tetqiqatchisi maya wang radiyomizgha qilghan sözide, xitayning bundaq köp awaz bilen saylinishidiki sewebning asiya-tinch okyan rayoni boyiche xitayning bashqa riqabetchisi bolmighanliqidin ikenlikini bildürgenidi.
Melum bolushiche, b d t kishilik hoquq kéngishige eza 47 dölet kishilik hoquq ehwalining yaxshi-yaman bolushigha qarap emes, belki jughrapiyelik jaylishish ehwaligha, nopusning teqsimlinishige asasen belgilinidiken. Mana bu xitaydin bashqa yene, brundi, kuba qatarliq kishilik hoquq ehwali nachar döletlerningmu bu tizimliktin orun élishidiki asasliq seweb iken.
Tetqiqatchi maya wangning radiyomizgha bildürüshiche, xitayning Uyghurlargha qaritiwatqan insaniyetke qarshi jinayetliri dawam qiliwatqan bir shara'itta bu kéngeshke eza dölet bolup kirishi, b d t ning kishilik hoquqni qoghdash roligha passip tesir körsitidiken, emma bashqa eza döletler xitayning bu orundin paydilinip özining kishilik hoquq jinayitini aqlishi yaki yoshurushigha purset bermesliki kérek iken.