2025-Йил кириш һарписида ши җинпиң чегра районларда хитайчини техиму кәң омумлаштурушқа чақирған

Хитайниң әң чоң һөкүмәт таратқулиридин бири болған “хәлқ гезити” 30-декабир елан қилған бир хәвәргә қариғанда, хитай компартийәсиниң баш секретари ши җинпиң 12-айниң 30-күни хитай компартийәси сиясий биюросиниң қәрәллик музакирә йиғинида қилған сөзидә, “милләтләр иттипақлиқини илгири сүрүш хизмитини давамлиқ күчәйтиш, барчә милләтләрниң ‛анарниң данисидәк зич уюшуши‚ ни сақлаш, чегра районларда путуңхуани, йәни хитайчини һәмдә мәркәз рәһбәрликидә түзүлгән дәрсликләрни техиму кәң омумлаштуруш” ни тәкитлигән. Ши җинпиң бу музакирә йиғинида йәнә чегра районлардики барлиқ милләтләрни “хитай миллити, хитай мәдәнийити вә хитай компартийәсини разимәнлик билән қобул қилиш” қа йетәкләшниң зөрүрлүкини ейтқан.

 “хитайниң чегра районлири” дәп атилип кәлгән уйғур ели, тибәт, ички моңғулийә қатарлиқ районлар мәдәнийәт вә тил җәһәттә көп хил болуп, хитай һөкүмитиниң изчил түрдә хитай мәдәнийитини аз санлиқ милләтләргә сиңдүрүшкә, болупму хитайчини барлиқ милләтләрниң ортақ тилиға айландурушқа урунуп келиватқанлиқи мәлум. Ши җинпиңниң йеңи йил һарписида қилған бу сөзи хитайниң буниңдин кейин йәнә хитай тили маарипини мәмликәт миқясида кәң көләмдә илгири сүридиғанлиқини, хитай тили вә мәдәнийитини аз санлиқ милләтләргә сиңдүрүшни зор күч билән давам қилидиғанлиқини көрситиду дәп қаралмақта.

2021-Йили 28-декабир хитай маарип министирлиқи, мәмликәт бойичә йезиларни гүлләндүрүш идариси вә дөләт тил комитети хитайчини тәшвиқ қилиш пиланини чиқарған болуп, 2025-йилға барғанда пүтүн мәмликәтниң 85 пирсәнт аһалиси, йезиларниң 80 пирсәнт аһалисиниң хитайчә сөзләш вә чүшинишини мәқсәт қилғанлиқи мәлум болғаниди.

Уйғур елидә хитайчини омумлаштурушниң қаттиқ иҗра қилиниши уйғур мусулманлирини нишан қилған кәң көләмлик тәшвиқатлар билән бағланған болуп, хитай һөкүмитиниң буниңлиқ билән қанаәтләнмәй уйғурларни аталмиш “тәрбийәләш мәркәзлири” гә солап хитайчини мәҗбурий өгитишкә башлиғанлиқи лагерлар тоғрулуқ елан қилинған доклатларда оттуриға қоюлғаниди. Ички моңғулийәдә болса, 2020-йили хитайчини муһим пәнләрниң асаслиқ оқутуш тили қилиш қарари ана тили вә кимликиниң бузулушидин әнсирәйдиған моңғулларниң кәң көләмлик намайишини кәлтүрүп чиқарғаниди.