2025-Yil kirish harpisida shi jinping chégra rayonlarda xitaychini téximu keng omumlashturushqa chaqirghan

Xitayning eng chong hökümet taratquliridin biri bolghan “Xelq géziti” 30-dékabir élan qilghan bir xewerge qarighanda, xitay kompartiyesining bash sékrétari shi jinping 12-ayning 30-küni xitay kompartiyesi siyasiy biyurosining qerellik muzakire yighinida qilghan sözide, “Milletler ittipaqliqini ilgiri sürüsh xizmitini dawamliq kücheytish, barche milletlerning ‛anarning danisidek zich uyushushi‚ ni saqlash, chégra rayonlarda putungxu'ani, yeni xitaychini hemde merkez rehberlikide tüzülgen dersliklerni téximu keng omumlashturush” ni tekitligen. Shi jinping bu muzakire yighinida yene chégra rayonlardiki barliq milletlerni “Xitay milliti, xitay medeniyiti we xitay kompartiyesini razimenlik bilen qobul qilish” qa yétekleshning zörürlükini éytqan.

 “Xitayning chégra rayonliri” dep atilip kelgen Uyghur éli, tibet, ichki mongghuliye qatarliq rayonlar medeniyet we til jehette köp xil bolup, xitay hökümitining izchil türde xitay medeniyitini az sanliq milletlerge singdürüshke, bolupmu xitaychini barliq milletlerning ortaq tiligha aylandurushqa urunup kéliwatqanliqi melum. Shi jinpingning yéngi yil harpisida qilghan bu sözi xitayning buningdin kéyin yene xitay tili ma'aripini memliket miqyasida keng kölemde ilgiri süridighanliqini, xitay tili we medeniyitini az sanliq milletlerge singdürüshni zor küch bilen dawam qilidighanliqini körsitidu dep qaralmaqta.

2021-Yili 28-dékabir xitay ma'arip ministirliqi, memliket boyiche yézilarni güllendürüsh idarisi we dölet til komitéti xitaychini teshwiq qilish pilanini chiqarghan bolup, 2025-yilgha barghanda pütün memliketning 85 pirsent ahalisi, yézilarning 80 pirsent ahalisining xitayche sözlesh we chüshinishini meqset qilghanliqi melum bolghanidi.

Uyghur élide xitaychini omumlashturushning qattiq ijra qilinishi Uyghur musulmanlirini nishan qilghan keng kölemlik teshwiqatlar bilen baghlan'ghan bolup, xitay hökümitining buningliq bilen qana'etlenmey Uyghurlarni atalmish “Terbiyelesh merkezliri” ge solap xitaychini mejburiy ögitishke bashlighanliqi lagérlar toghruluq élan qilin'ghan doklatlarda otturigha qoyulghanidi. Ichki mongghuliyede bolsa, 2020-yili xitaychini muhim penlerning asasliq oqutush tili qilish qarari ana tili we kimlikining buzulushidin ensireydighan mongghullarning keng kölemlik namayishini keltürüp chiqarghanidi.