Uyghur tenheriketchi dilnigar ilhamjan weqesi amérika-xitay arisida diplomatik söz urushi keltürüp chiqardi

2022-Yilliq qishliq olimpik musabiqisining échilish murasimida xitay da'irilirining dilnigar ilhamjan isimlik bir Uyghur tenheriketchini olimpik mesh'ilini kötürüshke orunlashturushi amérika-xitay arisidiki diplomatik söz urushigha seweb boldi.

Dilnigarning xitay teripidin mesh'el kötürüshke orunlashturushi xuddi 1936-yili yehudiylargha qirghinchiliq qiliwatqan natsist hakimiyiti sahibxanliqidiki olimpik musabiqisda bir yehudiy ayalni mesh'el kötürüshke orunlashturghinigha oxshitilip zor ghulghula qozghighanidi.

Bu weqe tiwittér qatarliq ijtima'iy taratqulardin sirt, nyu-york waqti géziti, b b s, washin'gton pochtisi, s n n we shuningdek bashqa nurghun xelq'araliq chong axbarat wasitiliride bes-beste xewer qilin'ghan. Hetta amérika aqsaray bayanatchisi jen sakimu 7-féwral küni weqege inkas qayturup “Bir Uyghur qizning olimpik mesh'ilini kötürüshke tallan'ghanliqi Uyghurlarning qirghin qiliniwatqanliqidek ré'alliqni yoshurup qalalmaydu. U jayda qirghinchiliq boluwatqanliqi üchün hökümitimiz diplomatik ömekni musabiqige ewetmidi” dégen.

Xitayning tashqi ishlar bayanatchisi jaw lijen bolsa 9-féwral künidiki axbarat yighinida amérika aqsaray bayanatchisi jen sakining sözige inkas qayturup؛ “Béyjing qishliq olimpik tenheriket musabiqisining échilish murasimida kim asasliq mesh'elchi bolushi normal orunlashturush, amérikaning mes'uliyetsiz sözlerni qilip arilishish hoquqi yoq” dégen.

U yene xitay hökümitining Uyghurlargha irqiy qirghinchiliq yürgüzüwatqanliqini inkar qilip ؛ “Bu dégen amérika peyda qilghan esirning yalghanchiliqi. Amérikaning qishliq olimpik tenheriket musabiqisini siyasiylashturush we shinjanggha munasiwetlik mesililer arqiliq xitayni yaman gherez bilen tillashtek qebih muddi'asini toluq ashkarilaydu” dégendek sözler bilen qaqshighandin sirt yene amérikani tarixta “Indi'anlarni qirghan” dep hujum qilghan.

Xitay hökümitining Uyghur qizini dilnigarni eng asasliq mesh'el kötürgüchilerning biri qilishi kishilik hoquq aktipliri dewatqan “Irqiy qirghinchiliq olimpiki” ge küchlük diqqet tartqan bolup, u Uyghurlarning mesilisining yenimu keng tonulushigha yol achqaniken. Uning üstige xitay hökümiti tarqatqan teshwiqat resimidiki pexirlik köz yashliri ichide dilnigarning olimpik mesh'ili yéqishini körüwatqan uruq-tughqanliri arisida erlerning bolmasliqi xitay hökümitining Uyghur erlirini ijtima'iy hayattin tazilap yoqitiwatqanliqidek mesilige diqqet tartqan. Chet'ellerdiki Uyghur közetküchilerning qarishiche, dilnigarni mesh'el kötürgüzüsh arqiliq xitay özini aqlash niyitige yételmeyla qalmay, eksiche irqiy qirghinchiliqni téximu ashkarilap bergen.