Xitay musulman döletlerning sükütini bésim we pul bilen sétiwalmaqta

Xitay hökümiti yéqindin béri xelq'araliq jem'iyetning, bolupmu musulman dunyasining özining 2 milyon'gha yéqin Uyghur musulmanlirini atalmish terbiyelesh lagérlirigha solighanliq mesilisini kötürüp chiqmasliqi üchün jiddiy heriket élip barmaqta.

“Nyu-york waqti” gézitining 8 ‏-apréldiki xewirige qarighanda, xitay hökümiti islam hemkarliq teshkilatining martning béshi ereb birleshme xelipilikining paytexti ebu zebide élip barghan eza döletler yighinida Uyghur mesiliside özige qarshi bayanat élan qélishining aldini élish üchün 10 nechche diplomatini ewetken. Xewerde éytilishiche, buning netijiside 57 dölettin terkib tapqan islam hemkarliq teshkilati ikki künlük yighinidin kéyin, özining Uyghur mesiliside xitaygha bolghan naraziliqini bildürüshning ornigha, xitay hökümitini “Musulman puqralirigha yaxshi qarawatidu” dep medhiyeligen.

Xewerde ilgiri sürülüshiche, islam hemkarliq teshkilatining bu qarari xitay hökümiti üchün bir zor diplomatik ghelibe bolup hésablansa, xitayning qattiq ziyankeshlikige uchrawatqan Uyghur musulmanliri üchün bir satqunluqtur. “Nyu-york waqti” géziti bu munasiwet bilen amérikining wiskansin uniwérsitétidiki doktor kandidati patime abdulghapurni ziyaret qilghinida, patime: “Ular özining rohini, imanini pulgha satidu. Ular milyonlighan insanlarning ziyankeshlikke uchrawatqinini bilidu” dégen.

Xewerde éytilishiche, hazirghiche Uyghurlar mesiliside xitay hökümitini ochuq-ashkara eyibligen birdin-bir musulman dölet türkiye bolup, xitayning enqerede turushluq bash elchisi déngli bu wejidin türkiyege tehdit sélip, “Özining dostini hemme yerde ochuq-ashkara tenqid qilish iqtisadiy munasiwetke ziyan élip kélidu” dégen. Shuningdin kéyin, türkiye hökümiti xitayni xelq'araliq sorunlarda eyibleshni toxtatqan. Xewerde éytilishiche, musulman döletlerning süküti gherb ellirining xitaygha qarshi heriket qilishini suslashturghan.