Kanadaning xitayda turushluq bash elchisi Uyghur éli ziyaritide kishilik hoquq endishilirini otturigha qoyghan

Kanadaning xitayda turushluq bash elchisi jénéfér méy (Jennifer May), 19-iyundin 22-iyun'ghiche Uyghur élide tuyuqsiz ziyarette bolup, Uyghur aptonom rayonining yuqiri derijilik emeldarliri bilen söhbet élip barghan.

Kanada hökümitining bayanatida ashkarilishiche, jénéfér méy söhbette Uyghur élidiki höjjetleshken kishilik hoquq depsendichilikliridin endishe qilidighanliqini bildürgen. Jénéfér méy xitayning 2017-yili bashlan'ghan chong tutqunidin béri, bolupmu kanadani öz ichige alghan on nechche gherb döliti parlaméntining Uyghur irqiy qirghinchiliqini étirap qilishidin béri, Uyghur élide ziyarette bolushqa yol qoyulghan tunji gherb bash elchisi hésablinidu.

Kanada hökümitining 23-iyun élan qilghan bayanatida körsitilishiche, “Bash elchi méyning shinjang ziyariti kanadaning xitay emeldarliri bilen bolghan diplomatik alaqisining bir parchisi bolup, bu ziyaret kanadaning kishilik hoquq mesilisidiki endishilirini shinjang rehberlirige biwasite yetküzüsh pursiti üchün xizmet qilmaqta” iken.

Jénéfér méyning bu qétimliq Uyghur éli ziyaritide kishilik hoquq endishilirini otturigha qoyushi, ilgiri Uyghur élini ziyaret qilip, xitayning “Shinjang siyasiti” ni qollighan yaki “Shinjangda héchqandaq mesile yoq” liqini ilgiri sürgen musulman elliri, türkiy döletler yaki 3-dunya ellirining diplomatlirigha nisbeten roshen sélishturma hasil qilmaqta. Kanada hökümitining bayanatida körsitilishiche, jénéfér méy ziyarette “Uyghur aptonom rayonluq partkomning sékrétari ma shingruy we Uyghur aptonom rayonluq hökümetning bashqa yuqiri derijilik emeldarliri bilen körüshken. Bayanatta mundaq déyilgen: “Bash elchi méy, shinjangdiki Uyghur we bashqa musulman az sanliq milletlerge tesir körsetken sistémiliq kishilik hoquq depsendichiliklirige da'ir, jümlidin b d t mutexessisliri we b d t kishilik hoquq aliy komissari ishxanisi teripidin otturigha qoyulghan ishenchlik doklatta tilgha élin'ghan mesililerdin endishe qilidighanliqini otturigha qoydi.”

Bayanatta yene jénéfér méyning bolupmu Uyghur tili ma'aripining cheklinishi we Uyghur balilirining yataqliq mekteplerge orunlashturulushigha bolghan endishisini otturigha qoyghanliqi qeyt qilinmaqta. Bayanatta körsitishiche, bash elchi méy yene “Musteqil b d t mutexessislirining shinjangni öz ichige alghan xitaydiki barliq rayonlarda cheklimisiz tekshürüsh élip bérishigha yol qoyush” ni qayta tekitligen. Kanadaning xitayda turushluq bash elchisi méy bu endishilirini xitay hökümiti “‛irqiy qirghinchiliq‚ we ‛mejburiy emgek‚ gherb toqup chiqarghan yalghanchiliqtur” dep inkar qiliwatqan bir waqitta, Uyghur aptonom rayonining emeldarlirigha yüzturane éytqan.