Kishilik hoquq közitish teshkilati: “Xitay b d t da bashqa döletlerge Uyghur mesilisini tilgha almasliq heqqide tehdit salghan”

Kishilik hoquq közitish teshkilati 1‏-aprél küni bayanat élan qilip, xitayning b d t kishilik hoquq kéngishining 40‏-nöwetlik yighini jeryanida bashqa döletlerge Uyghur mesilisini tilgha almasliq heqqide tehdit salghanliqini ilgiri sürdi.

Bayanatta qeyt qilinishiche, xitay terep yighinda uning kishilik hoquqqa xilapliq qiliwatqanliqi, Uyghur rayonida bir milyondek türkiy musulmanlarni tutqun qilghanliqigha da'ir so'allargha ishenchlik jawab bermeyla qalmay, bashqa döletlerge mezkur mesilini tilgha almasliq, gherb döletlirining chaqirghan bu heqtiki yighinlirigha qatnashmasliq heqqide tehdit salghan.

Bayanatta, kishilik hoquq közitish teshkilatining jenwediki ishxanisining diréktori jon fishér, xitayning yillardin béri b d t kishilik hoquq méxanizmini ajizlashturushqa urunup kéliwatqanliqini tenqidlep, “Shinjangdiki musulmanlargha tutqan mu'amilige qarshi qozghalghan dunyawi chaqiriq xitayni qorqutti. Shunga, u ashkara we yoshurun bésim ishlitip, birleshme xelq'ara heriket qollinishni tosushqa urunup kelmekte” dégen. Kishilik hoquq kéngishining yighini échiliwatqan mezgilde amérika, kanada, gérmaniye, gollandiye qatarliq döletler jenwede “Shinjangdiki kishilik hoquq depsendichiliki” heqqide yighin ötküzgen idi.

Bayanatta qeyt qilinishiche, xitay terep bezi döletlerni 13‏-mart ötküzülgen bu yighin'gha qatnashmasliq heqqide agahlandurghan. Bayanatta, xitay wekillirining b d t emeldarlirigha bésim ishletkenliki, yighinda diniy erkinlik we lagérlar mesilisidek halqiliq so'allargha xata jawab bergenliki, bezi döletlerni xitay kishilik hoquq xatirisini maxtashqa qistighanliqi, uning kishilik hoquq xatirisini tenqid qilghan döletlerni agahlandurghanliqi, islam hemkarliq teshkilatigha eza döletlerni xitayning musulmanlargha tutqan mu'amilisini maxtashqa righbetlendürgenliki bildürülgen.

Bayanatta, hökümetlerning bu yil 6‏-ayda ötküzülidighan b d t kishilik hoquq yighinida xitaygha qarshi tedbir qollinishi kérekliki tekitlen'gen. 31‏-Mart küni xelq'ara kechürüm teshkilati analiz élan qilip, ghayib bolghan Uyghur, qazaqlarning mesilisini otturigha qoyghan. Analizda tekitlinishiche, a'ile tawabi'ati ghayib bolghan chet'eldiki a'ililer ularning dérikini almay éghir künlerni béshidin ötküzmektiken.