Xitay hökümiti Uyghur diyaridiki kishilik hoquq mesilisi boyiche “Kök tashliq kitab” élan qildi

Uyghur diyaridiki qirghinchiliq, mejburiy emgek we zor kölemlik tutqun xelq'araning keskin tenqidige duch kéliwatqanda, xitay hökümiti Uyghur diyarining kishilik hoquq weziyiti heqqidiki tunji “Kök tashliq kitab” ni élan qilghan. Xewerde, bu kitab arqiliq xitay xelq jumhuriyiti qurulghandin buyan “Shinjangdiki kishilik hoquqni qanun arqiliq qoghdashta qandaq muweppeqiyetlerning qolgha keltürülgenliki nuqtiliq bayan qilin'ghan” déyilgen.

Xitay bashqurushidiki “Tengritagh tori” ning 20-dékabirdiki xewiride éytilishiche, shu küni ötküzülgen “Kök tashliq kitabni élan qilish” murasimida Uyghur aptonom rayonluq ma'arip nazaritining naziri, mezkur “Kök tashliq kitab” ning bash tüzgüchisi zulhayat ismayil alahide söz qilghan. Shundaqla bu kitabni “Ichkiri ölkilerdiki mutexessisler we shinjangdiki her sahe mutexessisliri birlikte yézip chiqqanliqi” heqqide melumat bergen. Xewerde, bu qétimliq “Kök tashliq kitab” sekkiz babqa ayrilghan bolup, “Shinjangdiki kishilik hoquqning emeliylishishi we ijra qilinishi tarixtiki eng yuqiri sewiyige yetken” dep xulase chiqirilghan.

Shu künning özide yene ürümchi shehiride “Xitayche alahidilikke ige zamaniwilashturush jeryanida shinjangning kishilik hoquq ishlirini we yuqiri süpetlik tereqqiyatni algha süreyli” témisida muhakime yighini chaqirilghan. Yighinda xitay memliketlik siyasiy kéngishi milliy we diniy ishlar komitétining mu'awin mudiri jyang jyen'go mexsus söz qilghan. U sözide “Xitay xelq jumhuriyiti qurulghandin buyan her millet xelqining heqiqiy türde siyasiy hoquqqa érishkenliki, islahat-ishikni échiwétishtin kéyin xelqning iqtisadiy jehette mislisiz erkinlikke ige bolghanliqi, shi jinping dewride bolsa kishilik hoquqning tarixtiki eng yuqiri sewiyige yetkenliki” ni sherhligen.

Halbuki, Uyghur diyaridiki kishilik hoquq depsendichilikining alliqachan irqiy qirghinchiliqqa bérip yetkenliki pütün dunyagha melum boluwatqan bir peytte, közetküchiler bundaq bir doklatning élan qilinishi xitay hökümitining nomussizliqining qaysi derijige bérip yetkenlikini körsitip béridu, dep qarimaqta. Uyghurshunas mutexessislerdin doktor derén baylér özining bu heqtiki doktorluq maqaliside, “Xitay xelq jumhuriyiti qurulghanda Uyghurlarning siyasiy hoquqi deslepki qedemde tartiwélin'ghan؛ islahat bashlan'ghandin kéyin xitayning Uyghurlarni her jehettin assimilyatsiye qilip özige singdürüwélishi yuqiri pellige chiqqan؛ shi jinping dewride bolsa Uyghurlarni yoqitishning axirqi qedemliri élin'ghan” dep xulase chiqarghan idi.