“Jenubiy xitay etigenlik pochtisi” géziti: “Xitay Uyghurlarni ‛qayta terbiyelesh‚ lagérliridin xitayning bashqa jaylirigha pilanliq yötkimekte”
2020.05.04
Xongkongda chiqidighan in'gliz tilidiki “Jenubiy xitay etigenlik pochtisi” géziti 3-may küni xewer bérip, xitayning Uyghurlarni shinjangdiki “Qayta terbiyelesh” lagérliridin “Ishqa orunlashturush” namida xitayning bashqa jaylirigha yötkeshni pilanlighanliqini bildürdi.
Xewerde tekitlishiche, bu pilanda her qaysi ölkilerge san chüshürüp bérilgen bolup, bu pilan ötken yili tamamlan'ghan bolsimu, lékin korona wirusi yuqumi seweblik kashiligha uchrighan iken. Xewerde bu pilanning kéchikishi “Xitay hökümitining shinjangda yighiwélish lagérlirini ishlitishini aqlishigha qarita tehdit peyda qilghanliqi” tekitlen'gen.
Xewerde qeyt qilinishiche, nöwette korona wirusi yuqumi kontrol qilinip, xitay hökümitining Uyghur ishlemchilirini yötkesh pilani eslige kelgen. Xewerde uchur bilen teminligüchi birining sözi neqil keltürülgen bolup, u: “Gerche késellik iqtisad we emgek bazirigha qattiq tesir qilghan bolsimu, lékin xitay da'iriliri mezkur pilanni dawamliq ijra qilishni qarar qildi. Ular bu pilan shinjangdiki qayta terbiyeleshni merkez qilghan siyasetning muwepeqiyitini namayan qilidu dep qaraydu,” dégen. Xewerde tekitlishiche, mezkur pilanda xitaydiki 19 ölke we sheherge san chüshürüp bérilgen.
Xewerde shénjén'gha 50 ming, gu'angdungdiki shawgüen shehirige 30 mingdin 50 mingghiche, fuji'en ölkisige on minglighan san chüshürüp bérilgenliki, ularning bu Uyghurlarni basquchlargha bölüp orunlashturushi telep qilin'ghanliqi, bu yil 3-ayda enxuy ölkisige 1560 neper Uyghur ishlemchining orunlashturulghanliqi bildürülgen. Xewerde yene mezkur uchur bilen teminligüchining “Shinjangdiki ishsizliq mesilisi herqandaq bedelge qarimay, hetta yuqumghimu qarimay hel qilinishi kérek,” dégenliki tekitlen'gen.