Ма шиңрүй, әркин тунияз қатарлиқлар ислам әллириниң хитайдики әлчилири өмики билән көрүшкән

Хитай таратқулириниң 8-айниң 5-күнидики хәвиригә қариғанда, уйғур аптоном районлуқ парткомниң секритари ма шиңрүй, аптоном районниң рәиси әркин тунияз қатарлиқлар 8-айниң 4-күни үрүмчидә ислам әллириниң хитайдики әлчилири өмики билән көрүшкән. Уйғур аптоном районлуқ парткомниң даимий һәйити, бирликсәп бөлүминиң башлиқи зумрәт обул, шинҗаң ислам җәмийитиниң рәиси абдурәқип төмүрнияз қатарлиқлар меһманларни күтивелиш йиғиниға қетилған.

Ма шиңрүй бу өмәктики әлчиләргә хитай һөкүмитиниң көз боямчилиқ адити бойичә, уйғурлар вә башқа мусулманларниң “етиқад әркинлики сиясити вә юқири сүпәтлик турмуш” тин бәһримән болуватқанлиқини тонуштурған. Андин хитай һөкүмитиниң буниңдин кейин ислам әллири билән болған әнәниви достлуқини чоңқурлаштуридиғанлиқини, улар билән зич һәмкарлишип “бир бәлвағ бир йол пилани” ни ишқа ашуруш, шундақла “шинҗаңни йипәк йолиниң әң муһим иқтисадий түгүнигә айландуруш үчүн күрәш қилидиғанлиқи” ни билдүргән.

Хәвәрдә ейтилишичә, бу өмәккә ирақ, пакистан, афғанистан, әзәрбәйҗан, судан, тунис, йәмән қатарлиқ 20 нәччә дөләтниң әлчилири вә дипломат хадимлири қетилған болуп, улар ма шиңрүйниң “ислам әллири билән һәмкарлишип ортақ бәхт яритиш” тәшәббусини қизғин алқишлиған. Сәуди әрәбистан, бруний падишаһлиқи, бәһрәйин, сүрийә, маракәш қатарлиқ дөләтләрниң әлчилири хитайни ағзи-ағзиға тәгмәй махтап, “шинҗаңниң тәрәққияти вә бу йәрдики милләтләрниң бәхтияр турмуши” ға шаһит болғанлиқини, хитайчә демократийәниң дуняға үлгә болуши керәкликини изһар қилишқан.

Хитайниң бу өмәкни күтивелиши дуняниң һәр қайси җайлиридики мусулман җамаити 7-айниң 31-күни уйғурларни қоллаш үчүн өткүзгән намайишлардин кейин елип берилған. Хитай һөкүмити бу әлчиләрни меһман қилиш арқилиқ йәнә йеқин кәлгүсидә ечилидиған б д т омумий йиғинида ислам дунясиниң қоллишиға еришишни көзлигән болушиму мумкин икән.

Ислам әллири узундин бери хитайдин келидиған мәнпәәтни дәп уйғурлар учраватқан ирқий қирғинчилиққа, ислам дини учраватқан һақарәт вә һуҗумларға пәрва қилмас һалға кәлгән. Вайн университетиниң қанун пәнлири профессори халид бәйдун 8-айниң 31-күнидики намайишта сөз қилип: “мусулманлар сан җәһәттә арқимиздики хитай әлчиханиси вәкиллик қиливатқан хитай дөлитиниң нопусидинму көп. Әмма биз аллаһтин қорқушниң орниға хитайдин қорқуватимиз,” дегән.