Kishilik hoquqni közitish teshkilati xitayning meschitlerni taqash we weyran qilish herikitini eyiblidi
2023.11.22
Kishilik hoquqni közitish teshkilati 2023-yili 11-ayning 22 küni yéngi doklat élan qilip, xitayning “Islamni xitaychilashturush siyasiti” ni yolgha qoyup, nurghun meschitlerni chéqip weyran qiliwetkenliki yaki taqiwetkenlikini eyibligen.
Doklatta mundaq déyilgen: “Xitay hökümiti ‛meschitlerni rémont qilish‚ bahanisi bilen, ningshya we gensu ölkiliridiki meschitlerning sanini körünerlik azaytiwatidu. Meschitlerni taqawatidu, weyran qiliwatidu. Bu, musulmanlarning din erkinliki hoquqigha dexli-teruz qilghanliq”.
Hökümet höjjetliri, sün'iy hemrah tartilghan resimler we guwahchilarning guwahliqigha asasen élan qilghan doklatta, hökümet resmiy halda meschitlerni “Mustehkemlesh” dep atalghan pirogrammining bir qismi süpitide, tunggan musulmanliri köp olturaqlashqan gensu ölkisi shundaqla shimalidiki ningshya rayonidiki meschitlerni taqiwetken.
Yerlik da'iriler yene meschitlerning binakarliq alahidilikini chiqirip tashlap, ularni téximu “Xitayche” körsitish üchün özgertish élip barghan, bular kompartiyening dinni kontrol qilishni kücheytish we uning hökümranliqigha duch kélidighan xirislarning xewpini azaytish herikitining bir qismi dep qarilidiken.
Xitay re'isi shi jinping 2016-yili dinlarni “Xitaylashturush” ni herikitini bashlighandin kéyin 11 milyondin artuq Uyghur we bashqa musulman az sanliq milletler olturaqlashqan Uyghur élide qattiq basturush herikitini qozghighanidi. Shuning bilen bir waqitta Uyghur élide on minglighan meschitlerni chéqip weyran qiliwetkenidi.