Xitay dölet mudapiye ministiri sin'gaporda ötküzülgen asiya bixeterlik yighinida lagérlarni aqlidi

Muxbirimiz erkin
2019.06.03

Xitay dölet mudapiye ministiri wéy féngxé 2‏-iyun sin'gaporda ötküzülgen asiya bixeterlik yighini ‏- “Shangrila diyalogi” da söz qilip, xitayning Uyghur rayonidiki yighiwélish lagérlirini aqlighan.

Uning ilgiri sürüshiche, xitay hökümiti “Shinjangda ‛kespiy maharet öginish merkezliri‚ arqiliq xelqning turmush sewiyesini östürmekte” iken. Bu tunji qétim ministir derijilik bir xitay herbiy emeldarining xelq'ara bixeterlik yighinida lagérlarni aqlishidur.

Amérika dölet mudapiye ministirliqi ötken ayda 3 milyondek Uyghur, qazaq we bashqa musulman türkiy xelqlerning lagérlarda tutup turuliwatqanliqini, emeliyette bu orunlarni “Jaza lagérliri” dep atashqa eng muwapiq kélidighanliqini bildürgen idi. Wéy féngxé lagérlar heqqidiki sözlerni yighinning so'al-jawab qismida tekitligen. U “Shinjangda xelqning turmush sewiyesi öskenliki, bixeter hem muqim turmushtin behrimen boluwatqanliqi” ni eskertip, “Shunga, xitayning shinjangdiki siyasiti tamamen toghra” dégen. Wéy féngxéning ilgiri sürüshiche, “Kespiy maharet merkezliri” ning meqsiti térrorluqning aldini élip, xelqni mezkur rayonning tereqqiyatidin behrimen qilish iken.

Xitay hökümiti ilgiri Uyghur rayonda bundaq bir orunning barliqini ret qilip kelgen. Xitay hökümiti 2018‏-yili 8‏-aydin kéyin bundaq merkezlerning barliqini étirap qilip, bu orunlarni “Kespiy maharet merkezliri” dep atighan idi. Wéy féngxé yighinda yene xitay kompartiyesining 1989-yili tyen'enmén oqughuchilar herikitini qanliq basturghanliqi aqlighan. U tyen'enmén herikitining bir “Siyasiy qalaymiqanchiliq” ikenlikini ilgiri sürüp, xitay hökümitining uni qoralliq basturushtin bashqa charisi yoqlighini tekitligen. Wéy féngxé “Merkizi hökümetning qalaymiqanchiliqni toxtitish üchün qollan'ghan tedbiri toghra. Bu xitayni muqim tereqqiyat bilen teminlidi” dégen.

Bu yighinda wéy féngxédin bir kün awwal amérikining muweqqet dölet mudapi'e ministiri patrik shanaxan söz qilghan. U xitayning téxnika oghrilash qilmishi bilen jenubiy déngizni herbiyleshtürüsh herikitini tenqidligen. U yene xitay téxnologiye shirkiti‏-xu'awéyning hökümet bilen nahayiti yéqin alaqisi barliqini, uning xelq'ara jem'iyetke tehdit peyda qiliwatqanliqini bildürgen idi.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.