Qazaqistan bilen xitay Uyghur rayoni puqralirining qazaqistan puqraliqigha ötüshide xitayning ruxsitini élishqa kélishken

Washin'gtondin muxbirimiz erkin teyyarlidi
2023.09.25

Yéqinda qazaqistan bilen xitay imzalighan qazaqistan-xitay puqralirining öz ara uchurlirini almashturush kélishimide, Uyghur rayoni puqralirining qazaqistan puqraliqigha ötüshte xitayning “Dölet tewelikidin waz kechkenliki” heqqidiki ispatname körsitishi belgilen'gen. Buning Uyghur rayoni puqralirining qazaqistan puqraliqigha ötüshini téximu qiyinlashturidighanliqi, chünki xitayning özige tehdit yaki “Düshmenlik xahishi bar”, dep qaralghan kishilerge xitay “Dölet tewelikidin waz kechkenliki” ge a'it ispatname bérishi müshkül ikenliki qeyt qilinmaqta. Radiyomiz xitay bölümining xewer qilishiche, qazaqistan parlaménti 20-séntebir küni “Qazaqistan-xitay hökümetliri arisidiki ikki dölet puqralirining öz ara uchurini almashturush kélishimi” ni testiqlighan.

Lékin xewerde, da'irilerning bu kélishim qazaqistan jumhuriyiti bilen xitay xelq jumhuriyiti alaqidar organlirining qanunsiz köchmenler we ikki dölet teweliki sahesige a'it qilmishlargha zerbe bérishte qanuni asas tiklep berdi, dep körsetkenliki qeyt qilinmaqta. Melum bolushiche, kélishimde yene her ikki dölet chégradin kirish, turush we chiqishta qanun'gha xilapliq qilghan kishilerni bir-birige uqturidighanliqi bildürülgen.

Mezkur kélishimning xelq'arada, bolupmu gherb döletliride xitayning basturushidin qachqan Uyghur we bashqa musulman türkiy milletlerni xitaygha qayturmasliq, Uyghurlarni qoghdash heqqidiki chuqanlar küchiyiwatqan bir waqitta imzalinip, qazaqistan parlaméntida testiqlinishi diqqet qozghimaqta. Qazaqistan hökümiti yéqinqi 25 yil mabeynide Uyghurlargha panahliq bérishni ret qilip, nurghun Uyghurlarni xitaygha qayturup béripla qalmay, yéqinqi bir qanche yildin béri qazaqlarghimu siyasiy panahliq bérishni qiyinlashturghan. Radiyomiz xitay bölümining bu heqtiki xewiride, bu kélishim Uyghur rayonidin qazaqistan'gha köchüp chiqqan qazaq puqraliridimu endishe peyda qilghanliqi bildürülgen. Xewerde qazaqistan taratquliridin neqil keltürülüshiche, bu yilning bashliridin béri qazaqistanda 462 kishi qosh dölet teweliki sewebidin memuri jawabkarliqqa tartilghan bolup, bularning köp qismi Uyghur rayonidin kelgenler iken.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.