Uyghur élidiki qedimiy mehellilerni chéqish xizmiti tézlitilidiken

“Shinjang géziti” ning xewirige qarighanda, Uyghur aptonom rayonluq da'iriler yéqinda “Shinjang aptonom rayonidiki kona ahaliler rayonini özgertish sinaq xizmet pilani” deydighan bir yéngi qurulush pilanini élan qilghan.

Pilan boyiche sinaq rayoni qilip békitilgen ürümchi, ghulja, aqsu, kucha we xoten sheherliridiki atalmish kona öy-mehelliler chéqilidiken. Da'iriler bu yéngi tür boyiche jem'iy 1090 mehellidiki alahazel 193 ming 400 a'ililikni köchüridiken. Yuqiriqi xewerde 4-ayning 26-künige qeder 30 minggha yéqin ahalining köchürüp bolun'ghanliqi déyilgen.

Melum bolushiche, yuqiriqi yéngi pilan türidin bashqa yene “Shinjangdiki kona mehelle rémont qilish we qayta qurush türi” mu bar bolup, bu pilan boyiche bu yil ichidila pütün aptonom rayon miqyasida jem'iy 788 ahaliler rayoni yene buzulup, 116 mingdin artuq ahale öyliridin köchürüwétilgen iken.

Xitay hökümiti bundaq qurulushlarni “Olturaq rayonlarni yéngilash, ahalilerni yéngi öylerge köchürüp, qéyinchiliqini hel qilish” dep teshwiq qilidu. Biraq chet'ellerde Uyghur élining siyasiy we ijtima'iy weziyitini tetqiq qilip kéliwatqan közetküchiler bolsa buning eslide Uyghurlarning qedimiy olturaqlishish adetlirini buzush, topliship yashishini cheklesh arqiliq kontrol qilishni asanlashturushni meqset qilghanliqini bayan qilishmaqta. Mushu sahede tetqiqat ep barghan amérika brin mawr uniwérsitétining proféssori lorén xansén yéqinda qilghan bir sözide xitay hökümitining “Kona öylerni yéngilash” namidiki Uyghurlar topliship olturaqlashqan mehellilerni chéqish heriketlirini “Zémin bilen kimlik arisidiki munasiwetni üzüsh we shundaqla mutleq kontrolni ishqa ashurushni meqset qilghan,” dep pikir bayan qilghan.

“Shinjang géziti” ning yuqiriqi xewirige qarighanda, da'iriler kéyinki qedemde Uyghur élidiki atalmish “Kona mehellilerni yéngilash” ni yenimu tézlitip, pütkül rayon'gha omumlashturidiken.

Chet'ellerdiki közetküchiler yerlik xelqlerning qedimdin tartip olturaqliship kelgen zéminliridin top-top halda köchürülüshining medeniyet qirghinchiliqi katogoriyesige kiridighanliqini bildürmekte.