Xelq'ara qelemkeshler jem'iyiti ilham toxtini derhal qoyup bérishke chaqirdi

Xelq'ara qelemkeshler jem'iyiti 15-yanwar ataqliq öktichi Uyghur ziyaliysi ilham toxti tutqun qilin'ghanliqining 10 yilliqi munasiwiti bilen bayanat élan qilip, xitay hökümitidin ilham toxtining derhal qoyup bérilishini telep qilghan.

Bayanatta mundaq déyilgen: “Bügün Uyghur yazghuchi we ilmiy xadim ilham toxti milletler ara di'alogni ilgiri sürüsh, xitaydiki az sanliq milletlerning heq-hoquqini qoghdishi sewebidin tutqun qilin'ghanliqining 10 yilliq xatire küni. Uning naheq tutqun qilin'ghanliqining 10 yilliq xatire künide xelq'ara qelemkeshler jem'iyiti dawamliq uni derhal we shertsiz qoyup bérishke, xitay xelq jumhuriyiti hökümitini Uyghur we bashqa az sanliq milletlerni basturushqa derhal xatime bérishke chaqiridu”.

Buningdin 10-yil awwal yeni 2014-yili 1-ayning 15-küni, xitay saqchiliri uning béyjingdiki öyige basturup kirip, ilham toxtini tutqun qilghan. Uning tutqun qilinishi xelq'arada qattiq inkas qozghighan. B d t ning xalighanche tutqun'gha qarshi turush xizmet guruppisi 2014-yili 3-ayda, ilham toxtining délosini “Xalighanche tutqun qilish” dep békitken bolsimu, lékin xitay hökümiti 2014-yili 9-ayda ilham toxtini ürümchi sheherlik ottura sot mehkimiside sotlap, muddetsiz qamaq jazasigha höküm qilghan. Xitay hökümiti ilham toxtini “Bölgünchilik”, “Milliy öchmenlikke qutratquluq qilish” bilen eyibligenidi. Melum bolushiche, uning a'ilisi yéqinqi bir qanche yildin béri, uning türmidiki ehwalidin héchqandaq xewer alalmighan.

Bayanatta éytilishiche, xelq'ara qelemkeshler jem'iyiti türmidiki yazghuchilar komitétining re'isi ma tida(Ma Thida) mundaq dégen: “Ilham toxti di'alogni algha sürüsh, Uyghur we bashqa az sanliq milletlerning heq-hoquqi üchün ‍özini atighan shexs. Uning muddetsiz qamaqqa höküm qilinishi hazirmu dawamlishiwatqan bir tragédiye. Biz uning naheq tutqun qilinishining 10 yilliqini xatirilesh bilen birge, uning bilen birge turimiz we uni derhal qoyup bérishke chaqirimiz”. Xelq'ara qelemkeshler jem'iyitining éytishiche, ilham toxtining naheq türmige tashlinishi “Xitay xelq jumhuriyiti hökümitining shinjangdiki Uyghur we bashqa milletlerni basturushining simwolluq belgisi bolup, bu, chékidin ashqan sézorlash we basturush arqiliq Uyghur xelqini medeniyet kimliki we en'eniliridin ayrip tashlashtin ibaret sistémiliq heriketni öz ichige alidiken”.

Ilham toxti eyni waqitta ürümchi ottura sotining hökümige naraziliq bildürüp Uyghur aptonom rayonluq yuqiri sotqa erz qilghan bolsimu, lékin yuqiri sot 2014-yili 11-ayda uning erzini ret qilghan.