Xitay bilen qirghizistan istratégiyelik hemkarliq munasiwitini kücheytish heqqide qoshma bayanat élan qildi

Qirghizistanda ziyarette bolghan xitay prézidénti shi jinping 13-iyun küni qirghizistan prézidénti sorunbay jénbékow bilen qoshma bayanat élan qilip, ikki terepning herqaysi jehetlerdiki istratégiyilik hemkarliqini téximu yuqiri pellige élip chiqidighanliqini bildürdi.

“Tengritagh” torining 13-iyundiki xewiride éytilishiche, bu qétimliq qoshma bayanatta ikki terep öz'ara hörmet qilish, öz'ara menpe'et yetküzüsh asasida siyasiy, soda, bixeterlik qatarliq köpligen jehetlerdiki hemkarliqni téximu chongqurlashturidighanliqini bildürgen. Shuningdek siyasiy jehettiki ishenchning omumiy istratégiyilik munasiwetlerning asasi ikenlikini alahide tekitligen.

Qoshma bayanattiki muhim nuqtilarning biri ikki terep igilik hoquqi, zémin pütünlüki, bixeterliki qatarliq yadroluq mesililerde bir-birini qollaydighanliqini, üchinchi bir terepning bu amillargha ziyan yetküzüshige yol qoymaydighanliqini bildürgen. Shundaqla barliq shekildiki térrorluqqa, esebiylikke we “Üch xil küchler” ge qarshi turidighanliqini, bularning ikki terep üchün ortaq tehdit ikenliki algha sürülgen. Qirghizistan terep bu jehette alahide qilip “Biz xitay xelq jumhuriyitining shinjangda eminlik we tereqqiyat berpa qilish üchün ijra qiliwatqan türlük siyasetlirini qet'iy himaye qilimiz,” dégen.

Halbuki, Uyghur diyaridiki siyasiy basturush we zor tutqun herikitide bir qisim qirghiz ziyaliylirining we qirghiz ammisining lagérlargha qamalghanliqi heqqide melumatlar otturigha chiqqan. Mushundaq ehwalda qirghizistanning bu mesililerni tilgha élishning ornigha xitay bilen birlikte bu xildiki qoshma bayanatni élan qilishi bir qisim yerlik kishilerni tolimu ümidsizlendürgen. Analizchilar bolsa bu heqte pikir qilip “Qirghizistanning bu heriketliri xitayning iqtisadiy yardimi üchün qiliniwatqan xushamettin bashqa nerse emes. Qirghizistandek ajiz we kichik bir döletning buningdin bashqigha küchi yetmeydu,” dédi.

Melum bolushiche, xitay bilen qirghizistan otturisidiki istratégiyelik hemkarliqqa munasiwetlik bir qatar kélishimler 2002-yilidin buyan köp qétim imzalan'ghan. Bu qétimqi qoshma bayanattin kéyin qirghizistan hökümiti shi jinpinggha 1-derijilik “Manas ordéni” teqdim qilghan. Mezkur ordén bolsa qirghizistanning eng aliy derijilik ordiné bolup, adette üch derijige ayrilghan iken.