Rehime mexmut en'gliye tashqi ishlar ministirining xitaygha qaratqan ziyaritini tenqid qildi

En'gliye tashqi ishlar ministiri jeymis kléwérliy 30-awghust küni xitayda xitay mu'awin dölet re'isi xenjéng we xitay tashqi ishlar ministiri wang yi bilen körüshken. Bu en'gliye-xitay ikki terep rehberlirining 5 yil aridin kéyinki tunji yüz körüshüshi bolup, uning xitay ziyariti küchlük inkas qozghidi.

En'gliye-xitay munasiwetliri xitayning xongkongdiki erkinlikke tehdit sélishi, en'gliyede jasusluq pa'aliyetliri bilen shughullinishi we xitayning bir qisim en'gliye parlamént ezalirigha Uyghur irqiy qirghinchiliqini étirap qilghanliqi üchün jaza tedbiri qoyushi hemde yene xitayning rusiyening ukra'ina urushini qollishidek bir qatar sewebler tüpeylidin jiddiyleshkenidi. Shunga kléwérliyning xitaygha barmaqchi bolushi bir qisim öktichi partiyeler ezalirini narazi qilghan.

Biraq, en'gliye tashqi ishlar ministiri jeymis kléwérliy yuqiridiki seweblerni dep ikki terepning alaqisini pütünley üzüwétishning xataliqini ilgiri sürüp, özining xitaydiki ziyaritini aqlighan.

U en'gliye radiyo-téléwiziyesi BBC ge qilghan mexsus söhbitining nishanining kélishelmigen tereplerde “Biwasite we éniq” sözlesh we “Öz-ara menpe'et yetküzidighan jayda hemkarlishish” pursiti izdesh bolghanliqini eskertken shuningdek “Shunglashqa men her qétim xitay hökümiti wekilliri bilen körüshkende kishilik hoquq, shinjang, xongkong mesilisini we ayrim délolarni otturigha qoydum” dégen.

Dunya Uyghur qurultiyining en'gliyediki ishxanisining mudiri rehime mehmut xanim bolsa en'gliye tashqi ishlar weziri jeymis klewérliyning yuqiridiki jawabini qayil qilarliq, dep qarimighan. U en'gliyediki nopuzluq metbu'atlardin “Tamashibin zhurnili” (The Spectator) da maqale élan qilip tashqi ishlar ministiri kléwérliyni tenqid qilghan. U maqaliside aldi bilen oqurmenlerni tarixta yüz bergen irqiy qirghinchiliqning jawabkarlirini köz aldigha keltürüshke chaqirip mundaq dégen: “Siz shu tarixiy resimlerde körgen jinayetchilerning soghuq yüzlirini esleng we en'gliye tashqi ishlar ministirining shular bilen qol éliship körüshüp, ulargha ikki terep munasiwitini qanchilik qedirleydighanliqini dégenlikini tesewwur qilip béqing, bu heqiqetenmu tesewwur qilghusiz. Biraq men bir Uyghur bolush süpitim bilen, buni tesewwur qilishimning hajiti yoq. Chünki bügün jeymis kléwérliy xitaygha bérip, xelqimni yoqitishqa urunuwatqanlar bilen bir yerde turush arqiliq buni manga körsetti”.

U jeymis kléwérliyning xitaygha qilghan ziyaritini xitayning Uyghurlargha qaritiwatqan irqiy qirghinchiliqini ochuq-ashkara tenqid qilidighan sorun'gha aylanduridighan pursiti bar turup undaq qilmighanliqi, eksiche “Herbir rehber bilen ayrim körüshkende dédim,” dep boldi qilghanliqini tenqid qilip: “Bu, Uyghurlargha yetmeydu. Tarix kléwérliyning méning xelqimge irqiy qirghinchiliq yürgüzgüchiler bilen chüshken dostane süretlirige hergizmu yaxshi baha bermeydu” dep yazghan.