Teywen pirézidénti ley chingdé xitay hökümitining ölüm jazasi tehditidin kéyin, mustebitlikni “Rezillik” dégen

Teywenning yéqinda wezipige olturghan yéngi pirézidénti ley chingdé, xitayning teywen musteqilliqini telep qilidighan “Esheddiy bölgünchi” lerge ölüm jazasi bérish bilen tehdit sélishigha qarita inkas qayturup, démokratiyening jinayet emesliki, mustebitlikning heqiqiy “Rezillik” ikenlikini bildürgen.

Kommunist xitayning teywende qanun ijra qilish hoquqi bolmisimu, lékin xitay aliy sot mehkimisi, xitay aliy teptish mehkimisi, xitay j x ministirliqi we xitay dölet xewpsizliki ministirliqi qatarliq organlar 21-iyun küni yéngi qanun belgilimisi élan qilip, teywendiki musteqilliq terepdarliri we “Esheddiy bölgünchi” lerni ölüm jazasini öz ichige alghan eng qattiq jaza bilen jazalaydighanliqi toghriliq tehditlik agahlandurush élan qilghan idi.

Roytérs agéntliqining xewer qilishiche, teywen pirézidénti ley chingdé 24-iyun ötküzülgen axbarat élan yighinida xitayning tehditige inkas qayturup, kommunist xitayning teywen xelqini jazalash hoquqi yoqluqini bildürgen.

Ley chingdé mundaq dégen: “Men shuni tekitleymenki, démokratiye jinayet emes, belki mustebitlik heqiqiy rezilliktur. Xitayning teywen xelqining tutqan yoli we meydani seweblik ularni jazalash hoquqi yoq. Bolupmu xitayning öz chégrasidin halqip teywen xelqining négizlik heq-hoquqlirigha mudaxile heqqi téximu yoq.” pirézidént ley chingdéning tekitlishiche, xitay “Birlikke kélish” ni xalimaydighan herqandaq kishini teywen musteqilliqining qollighusi, dep qarimaqta iken. Béyjingning teywen musteqilchilirige ölüm jazasi bilen tehdit sélishi, xitay teywen musteqilchilirige Uyghurlarni basturushta ishletken qattiqqol basturush wasitilirini ishlitemdu-qandaq, dégen so'al peyda qilghan.

Kishilik hoquq teshkilatlirining bildürüshiche, xitay hökümiti Uyghurlarni basturushta ularni atalmish “Bölgünchilik” jinayiti bilen eyibligen. Xitay qanunida “Bölgünchilik” ölüm jazasi bérilidighan éghir jinayet, dep hésablanmaqta. Roytérs agéntliqining bildürüshiche, ley chingdé sözide “Kommunist xitayni xitay jumhuriyitining mewjutluqi bilen yüzlishishke؛ teywenning démokratik yol bilen saylan'ghan qanunluq hökümiti bilen alaqe we diyalog qurushqa chaqirimen” dégen. Teywen da'irilirining bildürüshiche, xitay hökümiti yéqindin béri teywen'ge herbiy tehdit sélishni téximu kücheytmekte iken.