Teywen pirézidénti ley chingdé: “Xitay xelq jumhuriyitining bizning wetinimiz bolushi mumkin emes”

Teywen pirézidénti ley chingdé ötken heptining axiri, “Jungxu'a min'go” qurulghanliqining 113 yilliqini tebriklesh munasiwiti bilen ötküzülgen yighilishta söz qilip, xitay xelq jumhuriyitining teywenliklerning ana wetini bolushi “Mumkin emesliki” ni, chünki teywenning siyasiy yiltizining uningdin uzun ikenlikini éytqan.

 Bu yil 5-ayda teywenning pirézidéntliq wezipisini tapshuruwalghan ley chingdé xitay hökümiti teripidin “Bölgünchilik” bilen eyiblinip kelmekte idi. “Roytérs agéntliqi” ning xewer qilishiche, pirézidént ley chingdé 4-öktebir teybéy shehiride ötküzülgen yighilishta, béyjingning igilik hoquq telipini ret qilip, teywenning “Jungxu'a min'go” dégen namdiki bir dölet ikenlikini, uning yiltizining manju xanidanliqi aghdurulup tashlan'ghan 1911-yilidiki “Shinxey inqilabi” gha bérip taqishidighanliqini bildürgen.

Xitay xelq jumhuriyiti 1949-yili qurulghan bolsimu, uningdin burun qurulghan dölet we xanliqlarni, jümlidin Uyghurlarning orxun impériyesi, idiqut Uyghur xanliqi, qaraxaniylar döliti, tibet xanliqi, mongghul impériyesi qatarliqlarni “Ezeldin xitayning parchisi” dep körsitiwatqan, bügünki künde bolsa teywenni “Xitayning ayrilmas qismi” dep tekitlewatqan waqitta éytishi, béyjing hökümitini “Qattiq bi'aram qilishi” mumkin, dep qaralmaqta.

 “Roytérs agéntliqi” ning qeyt qilishiche, ley chingdé teywenning 10-öktebir dölet bayrimi harpisida ötküzülgen yighilishta qilghan sözide, xitay xelq jumhuriyiti 1-öktebir küni dölet qurulghanliqining 75 yilliqini tebrikligenlikini, teywenning bolsa yene bir qanche kündin kéyin jungxu'a min'goning 113 yilliqini tebrikleydighanliqini bildürüp, “Shunglashqa, yash jehettin xitay xelq jumhuriyitining jungxu'a min'go (teywen) xelqi üchün ‛ana weten‚ bolushi mumkin emes. Buning eksiche, jungxu'a min'go (teywen) xitay xelq jumhuriyitidiki 75 yashtin ashqan kishilerning ana wetini bolushi mumkin” dégen. Uning körsitishiche, “Bu tebriklesh pa'aliyetlirining eng muhim ehmiyiti, teywenning igilik hoquqluq, musteqil dölet ikenlikini este ching tutush” iken.

1911-Yili manju impériyesi aghdurulghandin kéyin qurulghan “Jungxu'a min'go” namidiki “Xitay jumhuriyiti”, 1949-yili maw zédung bashchiliqidiki xitay kommunistliri bilen bolghan urushta meghlup bolup teywen'ge chékin'gen. Lékin 1949-yili xitay kommunistliri qurghan “Xitay xelq jumhuriyiti” teywenni izchil özining parchisi, dep qarap kelmekte.