Xitay hökümitining ürümchide türkiye témisida muhakime yighini chaqirishi diqqet qozghimaqta

Xitay bashqurushidiki “Xitay xewerliri tori” ning 26-iyundiki xewiride éytilishiche, türkiye we xitay mutexessislirining qatnishishida “Hazirqi zaman türkiyede siyasiy, iqtisad we jem'iyet: xitay-türkiye munasiwiti” namliq ilmiy muhakime yighini ürümchide échilghan. Yighinda söz qilghan xitay mutexessisliri, jümlidin Uyghur aptonom rayonluq ijtima'iy penler akadémiyesi ottura asiya institutining sabiq mudiri pen jiping alahide qilip, “Ikki terep otturisidiki iqtisad we medeniyet almashturush pa'aliyitini kücheytish” ni tekitligen.

Bu qétimqi yighinning türkiye tashqi ishlar ministiri xaqan fidan yéqinda ürümchi we qeshqer qatarliq jaylarni ziyaret qilip uzun ötmeyla chaqirilishi, yene kélip yighin ornining ürümchi shehiri bolushi diqqet qozghimaqta. Shu qétimliq ziyaret jeryanida xaqan fidan éniq qilip, “Ürümchi we qeshqer emeliyette türk-islam sheherliridur” dégen. Muhajirettiki Uyghurlar bolsa bu sözning xitay hökümiti yillardin buyan tekitlep kéliwatqan “Shinjang ezeldin xitayning ayrilmas bir qismi” deydighan sepsetige qayturulghan jawab ikenlikini algha sürgen idi.

Bu qétimqi yighinda xitay hökümiti tekitligendek, türkiye bilen xitay otturisidiki “Dostluq” ni algha sürüshte köwrüklük rol oynaydighan Uyghur ziyaliyliri söz qilmighan. Eksiche xitay hökümitining Uyghur diyaridiki xitay milletchiliki we mustemlikichilik siyasetlirini aqlashta yillardin buyan bayraqdarliq rolini oynawatqan pen jipinggha oxshash atalmish “Alim” larning söz qilishimu bu qétimliq ilmiy muhakime yighinining meqsiti heqqidiki bezi gumanlargha zémin hazirlighan.

Türkiye hökümiti 2009-yilidiki “5-Iyul ürümchi qirghinchiliqi” ni ashkara halda “Qirghinchiliq” dep jakarlighandin buyan türkiye-xitay munasiwiti siyasiy we iqtisadiy sahelerde nurghun egri-toqayliqlarni bashtin kechürgenliki melum.