Dunyaning Uyghurlar üchün adalet telep qilishi tekitlenmekte

Uyghur xelq sen'etkari abduréhim héytning jaza lagérida hayatidin ayrilghanliqi heqqidiki xewerni inkar qilish üchün xitay hökümiti ishlep tarqatqan qisqa filim otturigha chiqqandin kéyin lagérlar mesilisi yene bir qétim zor ghulghula qozghidi. Bolupmu “Washin'gton pochtisi” gézitining bu heqtiki tehrirat maqalisi xitay hökümitining milyonlighan Uyghurni lagérlargha qamiwélip ularning “Méngisini yuyush” bilen meshghul bolushi heqqide dunyani yene bir qétim adaletke chaqirdi.

Maqalida körsitilishiche, xitay hökümiti yillardin buyan izchil Uyghurlarni assimilyatsiye qilip xitaylargha qoshuwétishni istep kelgen. Buning üchün ular xitay ölkiliridiki xitay nopusini Uyghur diyarigha köchmen ahale süpitide yötkep kélishni asasiy wasite qilip turup mushu nishanni emelge ashurmaqchi bolghan. Emma shi jinping hakimiyet béshigha chiqqandin kéyin bu usulning sür'iti biraqla éship, Uyghurlarni lagérlargha qamiwétish, ularning tili, en'enisi we medeniyitini yoqitiwétish arqiliq ularni yoq qiliwétish siyasiti ijra qilinishqa bashlighan.

Maqalida xitay hökümitining lagérlarni türlük yosunda aqlap kéliwatqanliqi bayan qilinish bilen birge d u q ning re'isi dolqun eysaning sözidin neqil keltürüp, hazir az dégendimu ikki milyon yaki uningdin artuqraq Uyghurning qamaqta ikenliki éytilidu. Shuningdek xitaydin qorqush yaki xitay bilen bolghan iqtisadiy alaqisining ziyan'gha uchrishidin ensiresh xahishi tüpeylidin dunyadiki köp qisim döletlerning xitayni eyibleshtin özini élip qéchiwatqanliqi, bezilerning hetta insaniyetke qarshi yüz bériwatqan mushundaq jinayetning mewjutluqinimu étirap qilmighanliqi alahide tekitlinidu. Shu qatarda türkiye hökümitining xitayni eyiblep jaza lagérlirini “Insaniyet üchün zor bir nomus” dep atighanliqini neqil keltürüsh arqiliq bashqa hökümetlernimu bu xil medeniyet qirghinchiliqi heqqide söz qilishqa chaqiridu. Shuning bilen birge nöwette dunyaning Uyghurlar duch kéliwatqan bu xil zulum üchün adalet soriqi qilishi lazimliqini otturigha qoyidu.

Melum bolushiche, nöwette Uyghur tutqunlar xitay ölkilirige yötkiliwatqan bolup, ularni qandaq teqdirning kütüwatqanliqi hazirche namelum iken. Maqalida hazir amérika dölet mejliside bu heqtiki mexsus qanun layihesining muzakire qiliniwatqanliqi eskertilip, dunyaning lagérlar mesilisi heqqide adalet soriqi qilidighan waqtining alliqachan yétip kelgenliki alahide eskertilidu.