Amérika istixbarat bash nazariti ishxanisi Uyghur irqiy qirghinchiliqi we yighiwélish lagérliri heqqide doklat élan qildi

Amérika istixbarat bash nazariti ishxanisi (ODNI)  yéqinda “Xitayning shinjang Uyghur aptonom rayonidiki irqiy qirghinchiliq we yighiwélip terbiyelesh merkezliri” namliq bir doklat élan qilghan.

Amérika istixbarat bash nazariti ishxanisi tor bétide élan qilin'ghan bu doklatta, xitayning Uyghurlarning kishilik hoquqi we medeniyitige qilghan éghir hujumi we zorawanliqi, Uyghur élidiki türme-qamaqxanilar, lagérlardiki pa'aliyetler, buninggha teminlen'gen iqtisad, mejburiy emgektin  paydiliniwatqan hökümet we shirket orunliri heqqide melumatlar bérilgen.

Doklatning Uyghurlargha yürgüzülgen irqiy qirghinchiliq heqqidiki qismida, xitayning 2014-yildin bashlap, Uyghur musulmanliridiki atalmish “Diniy esebiylikni yoqitish” bahaniside “Térrorluqqa qattiq zerbe bérish” herikitini bashlighanliqi, buninggha eslide xitayning 1950-yillardila bashlighan milliy assimilyatsiye, medeniyet qirghinchiliqi herikitining asas bolghanliqi körsitilgen.

Doklatta mundaq déyilgen: “Tutqun qilin'ghuchilar, ziyankeshlikke uchrighuchilarning guwahliqi we hökümetsiz teshkilatlarning doklatigha asaslan'ghanda, üzlüksiz dawamlashqan bu heriket kishilerni keng kölemde tutqun qilish, mejburiy emgekke sélish, Uyghurlarning diniy pa'aliyetlirini cheklesh, méngisini yuyush, qiyin-qistaqqa élish, jinsiy xorlash, mejburiy tughmas qilish, mejburiy hamile chüshürüsh, a'ililerni parchilap weyran qilish qatarliqlarni öz ichige alidu. Xitay hökümiti bu siyasetlirini küchlük teqib-nazaret sistémisi arqiliq ijra qilghan bolup, ular yüz tonush téxnikisi,  bi'ométrik téxnikisi we GPS téxnikisi arqiliq Uyghurlarning barliq heriketlirini teqib astigha alghan”.

Doklatning “Yighiwélip terbiyelesh merkezliri” qismida, xitayning 2014-yil bashlighan zerbe bérish herikitining 2017-yiligha kelgende biraqla yuqiri pellige kötürülgenliki, xalighanche tutulghan, sotlanmayla késilgen Uyghurlarning hessilep köpeygenliki, ularning asasen yighiwélish lagérlirigha we türmilerge solan'ghanliqi, bir qismining ichkiri xitaydiki zawutlargha emgek küchi qilip yötkelgenliki heqqide melumatlar bérilgen.

Doklatta mundaq déyilgen: “2019-Yildin buyan xitay hökümiti shinjangdiki qanunsiz qamash qilmishlirini yoshurushqa urundi؛ buning bilen bir qisim Uyghur we bashqa millet mehkumliri resmiy qamaqxanilargha, yeni türmilerge solandi. Ularni mejburiy emgekke sélish belkim türme sirtida ijra qilin'ghan bolushi mumkin. 2019-Yil ashkarilan'ghan süretlerni közetkende, shinjangdiki bir qisim yighiliwélish lagérlirining aziyip, türmilerning köpeygenliki melum boldi”.

 Amérika istixbarat bash nazariti ishxanisi istixbarat uchurlirini toplap, amérika istixbarati üchün ichki weziyetni körüsh imkaniyiti teminleydighan orun bolup, her yil amérikaning dölet ichi we xelq'aradiki muhim mesililerge a'it doklat élan qilip turidiken.