Uyghur élidiki muzluqlarning téz sür'ette ériwatqanliqi melum

Xitayning shinxu'a tori, tengritagh tori qatarliq hökümet taratqulirining xewerliridin qarighanda, Uyghur élidiki kichik muzluqlarning érish sür'iti téz bolmaqtiken.

Xitay penler akadémiyesining “Shinjang tengritagh muzluqi dölet dala ilmiy közitish tetqiqat ponkiti” bu heqte élan qilghan eng yéngi tetqiqat doklatida “Kelgüside meyli qaysi xil kilimat bolushidin qet'iynezer, gherbiy shimaldiki qurghaq rayonlarda kölimi 0.5 Kiwadrat kilométirdin kichik bolghan muzluqlarning 21-esirning otturilirida érip yoqilishqa bashlaydighanliqi, 21-esirning axirigha barghanda bolsa kölimi 2.0 Kiwadrat kilométirdin kichik muzluqlarningmu yoqilidighanliqi, kölimi 10 kiwadrat kilométirdin kichik bolghan muzluqlarning qalduq muz miqdarining 30 pirsenttin töwen bolushi mumkin” liki bildürülgen.

Xewerde muzluqlarning érip kétishidiki asasliq seweb “Yershari kilimatining issip kétishi” dep körsitilgen. Xitayning 2-qétimliq muzluq munderije tüzüsh sanliq melumatigha asaslan'ghanda, Uyghur ilida hazir saqliniwatqan muzluq 20 ming 695 parche bolup, xitaydiki muzluq sanining 42.6 Pirsentini igileydiken.

Uyghur élidiki muzluqlarning érip kétishke yüzliniwatqanliqi chet'ellerdiki mutexessislermu küchlük diqqet qiliwatqan bir téma idi. Amérika döletlik pen-téxnika tetqiqat fondi qarmiqidiki “Muztagh merkizi” namliq tetqiqat orni 2018-yili élan qilghan bir doklatida Uyghur élidiki asasliq su menbesi bolghan muzluqlar hazirqi mushu sür'et boyiche érise, kelgüsi 50 yilda érip tügishi mumkinlikini otturigha qoyghan.

Chet'ellerdiki bir qisim muhit qoghdighuchilar we mutexessisler, jümlidin washin'gton shehiridiki “Wilson merkizi” ilgiri mushu mesilidiki bayanlirida xitay hökümitining Uyghur élide shiddet bilen kan bayliqlirini qézishi, keng kölemlik kömür, tömür, mis kanlirini échip, kömür-gaz zawutlirini qurushi qatarliqlarning muhitni éghir derijide bulghap, hawa kilimatining issip kétishini tézlitiwatqanliqini bildürüp kelgen idi.

Yuqiridiki doklatta bayan qilinishiche, Uyghur élidiki muzluqlarning érishi we qurghaqchiliq apiti Uyghur éli yüzliniwatqan eng zor xewp bolup, buning aqiwitini jezmleshtürüsh qiyin iken.