Хитай дөлитиниң “туғулған күни” гә уйғурларниң көзидин нәзәр

Мухбиримиз әзиз
2019.10.02

Хитайда хитай хәлқ җумһурийити қурулғанлиқиниң 70 йиллиқи вә уларниң бу җәрянда қандақ аталмиш “шанлиқ тәрәққият” ларни қолға кәлтүргәнлики тәбриклиниватқанда уйғурларниң мәзкур “туғулған күн” гә башқичә қарашта икәнлики дуняниң диққитини қозғиди. Улар бу һәқтики әһвалларни омумлаштуруп “уйғурларниң баянлири ‛парқириғанниң һәммиси алтун әмәс‚ дегән һекмәтни йәнә бир қетим намаян қилди” деди.

“зимистан” журнилиниң 1-өктәбир саниға бесилған рус инграмниң бу һәқтики мақалисидә мушу мәсилиләр нуқтилиқ муһакимә қилиниду. Апторниң қаришичә, хитай һөкүмити өзлириниң “туғулған күни” ниң 70 йиллиқини тәбрикләп қәшқәр кочилирида сериқ әҗдиһани җәвлан қилдуруватқанда, шуниңдәк өзлириниң 1949-йили уйғурларни “феодалларниң зулуми” дин халас қилғанлиқини тәшвиқ қиливатқанда бу җәзбидар шәһәрниң ахирқи сүлкәтлик мәнзириси көзләрдин йүтүшкә йүзләнгән.

Мақалида көрситилишичә, хитай һөкүмити уйғурларниң үрүмчи, турпан, корла қатарлиқ шәһәрләрниң кочилирида “җуңхуа, мән сени сөйимән” дегәндәк қизил нахшиларни қандақ иштияқ билән ейтидиғанлиқини тәшвиқ қилиш арқилиқ уйғурларниң хитай һөкүмитидин қандақ миннәтдар болуватқанлиқини испатлимақтикән. Аптор бу һәқтә тохтилип: “нөвәттә үч милйон уйғур лагерға қамалған болуп, қизил нахша ейтмиса лагерға баридиған қорқунчлуқ тәқдир уларни буниңдинму көп қизил нахшиларни ейтишқа мәҗбурлимақта” дәп көрситиду.

Апторниң диққитини қозғиған йәнә бир нуқта, хитай һазир хәлқаралиқ сорунлардиму өткән 70 йилда өзлириниң уйғурларға қандақ ғәмхорлуқ қилип кәлгәнликини тәшвиқ қилмақтикән. Болупму хитай һөкүмитиниң иқтисадий илмәклиригә илинип қалған оттуз нәччә дөләт хитайниң уйғурларға қаратқан сиясәтлирини қоллап баянат елан қилғандин кейин, хитайниң ташқи ишлар министири ваң йи йеқинда бирләшкән дөләтләр тәшкилатида уйғурлар һәққидә мәхсус сөз қилған. У сөзидә һазир қанчилик уйғурға бирдин мәсчитниң тоғра келидиғанлиқини пәш қилиш арқилиқ, бу санниң хәлқарадики ислам дөләтлириниң сәвийәсидинму һалқип кәткәнликини тәкитлигән.

Аптор мушу әһвалларни омумлаштуруп “мәйли бейҗиң қандақ шәкилдики ялғанларни ейтмисун, у һаман һәқиқәт билән робро болғанда рәсва болмай қалмайду” дәйду.

Пикир қошуң

Радиониң ишлитиш шәртлиригә асасән, пикирлириңиз тәкшүргүчиләр тәрипидин тәстиқлиниши вә мувапиқ дәриҗидә тәһрирлиниши түпәйли, тор бәттә дәрһал пәйда болмайду. Сиз қалдурған мәзмунға әркин асия радиоси җавабкар болмайду. Башқиларниң көз қариши вә һәқиқәткә һөрмәт қилишиңизни сораймиз.