Xitay hökümiti Uyghur élida milliy örp-adetlerge toluq hörmet qiliwatqanliqini ilgiri sürgen

Muxbirimiz irade
2019.11.07

Xelq'arada xitay hökümitining Uyghurlarning milliy we dini kimlikige keng kölemde hujum qozghap, ulargha dunyada téxi “Körülüp baqmighan” derijide éghir zulum qiliwatqanliqi qattiq tenqidke uchrawatqan bir mezgilde xitay hökümiti özining teshwiqat aparatliri arqiliq hedep yuqiriqilarning eksini ilgiri sürmekte.

Xitay xewerler torining xewirige qarighanda, 6-noyabir küni Uyghur aptonom rayonluq partkom birliksep bölümi'ining mu'awin bashliqi wak kéyong mexsus “Shinjangdiki milletler ittipaqliqini algha sürüsh xizmiti doklat bérish yighini” chaqirip, Uyghur élida her millet xelqining hoqoqigha hörmet qilinip, milletlerning barawerlikige, ularning döletni bashqurush ishlirigha qatnishishigha kapalet qilin'ghanliqini ilgiri sürgen. 

U yene töwendikilerni bayan qilghan: “Shinjangda az sanliq milletlerning örp-adetliri hörmet qilindi. . . Her millet xelqining milliy kiyim-kécheklirige, yémek-ichmeklirige, toy-tökün adetlirige, héyt-bayramlirigha, qa'ide-yosun we depne adetlirige hörmet qiliniwatidu. Undin bashqa ‛shinjang Uyghur aptonom rayuni musulmanche yémekliklerni bashqurush nizami‚ ni izchil emeliyleshtürdi. Az sanliq milletlerning miyitni depne aditi boyiche ulargha depne ishlirini bir terep qilidighan mexsus yer ajritip bérildi. Az sanliq milletlerning qurban héyit we rozi héytliri shinjangda qanunluq bayram qilip békitildi.” 

Wang kéyong yene Uyghur aptonom rayonluq hökümetning az sanliq miletlerning tarixiy medeniyet miraslirini qoghdap, qanun'gha asasen ularning milliy til-yéziqini ishlitishige kapaletlik qilghanliqi, dini erkinlikni qoghdighanliqi, zor sandiki az sanliq millet kadirlirini yétishtürgenlikini, 1950-yili Uyghur élida aran 3000 neper az sanliq millet kadiri bolghan bolsa, 2018-yilining axirida bu sanning 420 ming 800 neperge yetkenlikini qeyt qilghan. 

Halbuki, musteqil kishilik hoquq organliri we weziyet shahitlirining ilgiri süriwatqanliri bolsa yuqirida éytilghanlarning pütünley eksiche. Ular xitay hökümitining Uyghur élida izchil halda yolgha qoyup kelgen basturush siyasitini 2017-yiligha kelgende mislisiz kücheytip, milyonlighan Uyghur qatarliq yerlik milletlerni yighiwélish lagérlirigha qamash bilen birge pütün Uyghur rayonida yuqiri pen-téxnika arqiliq “Saqchi döliti sistémisi” ni ishqa ashurghanliqini, Uyghurlarning til, din we medeniyet alahidiliklirige hujum qilip, ularni xitaylashturush herikiti yürgüzüwatqanliqini bildürmekte. 

Amérika tashqiy ishlar ministiri mayk pompéyo bu yil öktebirde qilghan bir nutuqida xitay hökümitining Uyghurlarning hoquqini éghir derijide depsende qiliwatqanliqini bildürüp “Jorji orwélning ‛1984‚ namliq kitabidiki qurlar shinjangda réyalliqqa aylandi,” dep teswirligen idi.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.