Anni méy forstér: “Xitayning ziyankeshliki tesir qilmighan birmu Uyghur qalmidi!”

Uyghurlar diyaridiki siyasiy basturush we zor tutqun milyonlighan kishini mehbusqa aylandurup qoyghan bolsa, öz nöwitide chet'ellerde muhajirette yashawatqan hemmila Uyghurni oxshimighan derijide rohiy parakendichilikke séliwatqanliqi melum.

Padishahliq mélburn téxnologiye instituti qarmiqidiki “Sheher zhurnili” ning 10-iyun sanigha bésilghan bu heqtiki maqalida del awstraliyediki Uyghur muhajirlirining bu jehettiki dishwarchiliqliri bayan qilinidu.

Anni méy forstér imzasidiki bu maqalida 1944-yilidiki “Sherqiy türkistan jumhuriyiti” ning eng gholluq rehberliridin bolghan exmetjan qasimining hazir awstraliyede yashawatqan chewrisi nuriye qasimining kechürmishlirige birleshtürgen halda shu jaydiki Uyghurlarning qandaq rohiy bésimlargha duch kéliwatqanliqi asasiy téma qilin'ghan.

Maqalida körsitilishiche, xitay da'iriliri awstraliyediki Uyghurlarning uruq-tughqanliri qiyapitige kiriwélip ular bilen alaqe ornitishqa urun'ghan. Hazir aliy mektepte oquwatqan nuriye qasimi we uning ata-anisi, shuningdek awstraliyediki köpligen Uyghurlar bu xil ehwalgha yoluqqan. Emma muhajirettiki bashqa Uyghurlargha oxshash awstraliyediki Uyghurlarmu wetendiki ün-tiwishsiz ghayib bolup ketken uruq-tughqanlirining héchqandaq xewirini alalmay sekpare bolmaqta iken. Nuriye qasimi bu heqte söz qilip: “Yéqinda bowam tügep ketti. Apammu buni bashqilardin anglaptu” dégen. Shundaqla apisining héchqandaq tughqanliri bilen alaqilishish imkanining bolmighanliqi yaki weten'ge bérip depne murasimigha qatnishalmighanliqini sözlep bergen.

Awstraliyediki la trob uniwérsitétining proféssori jéymis léybold bu heqte söz qilip “Lagérlarning ichidiki qabahetlerning zadi qaysi derijide ikenlikini xuda özi bilmise biz bilmeymiz” dégen.

Nuriye qasimining bildürüshiche, xitayning Uyghurlarni basturushigha qarshi méilburn shehiridimu bezi namayishlar bolghan. Bolupmu 2018-yili 15-martta “Bir awaz bir qedem” namayishi bu jaydimu bolghan. Emma xéli bir qisim Uyghurlar “Wetendiki uruq-tughqanlirimizgha péshkellik kélip qalmisun” dep bu namayishlargha yéqin kelmigen.

Aptor axirida hazir Uyghurlar duch kéliwatqan ijtima'iy paji'elerdin yenila zor köpchilik kishilerning xewersiz ikenlikini, bu jehette axbarat dunyasining dawamliq halda bu ehwallarni tashqi dunyagha eskertip turush mejburiyiti barliqini alahide tekitleydu.