Yünnendiki tungganlar chong meschitining chéqilishi küchlük qarshiliqqa duch kelgen

Ijtima'iy taratqularda keng tarqalghan widiyo uchurlirigha qarighanda, 5-ayning 27-küni, yünnen tungxey nahiyesidiki najyaying meschiti xitay da'iriliri teripidin chéqilish aldida yerlik tunggan musulmanlarining küchlük qarshiliqigha uchrighan.

Widiyolarda xitay saqchilirining meschitni qorshiwalghanliqi, meschitke kirelmigen tunggan jama'itining saqchilargha qaritip bir nersiler atqanliqi,  saqchilarning ulargha yash aqquzush suyuqluqi chachqanliqi we beziliri tutqanliqi körsitilgen.  

Radiyomiz xitay bölümi teripidin delillen'gen bu weqede, yerlik da'iriler meschitning qubbe we munarini chéqip éliwetmekchi bolghan؛ jama'etning küchlük qarshiliqi bilen bu buzghunchiliq waqtinche toxtitilghan. Saqchilargha qarshiliq qilghuchilardin  30 nechche adem qolgha élin'ghan.“El-jezire” in'gilizche qanilining tiwéttirgha yollighan sin körünüshliri we uchurigha qarighanda, bu küni 5000 dek saqchi meschitning etrapini toluq qorshiwalghan. Bu weqe 2020-yildiki xitay sotining hökümige, yeni atalmish “Qanunsiz meschit yéngilash qilmishi”gha  bérip chétilidiken.

“Eljezire” qanilining bu uchurida yene, xitay hökümitining islamni haqaretlep, Uyghur musulmanlirigha zulum sélip kéliwatqanliqi, 2020-yildiki doklatta  minglighan Uyghur meschitining chéqilghanliqi heqqide melumat bérilgenliki körsitip ötülgen.

Melumatlargha asaslan'ghanda, xitay hökümiti 2014-yildin bashlap “Dinlarni xitaychilashturush”, bolupmu “Islamni xitaychilashturush” herikitini jiddiyleshtürgen. Meschitlerning -munar-qubbiliri we uningdiki hilal ay belgilirini, chérkawlarning üstidiki kirsét belgilirini chéqip éliwetken. Bu herikette Uyghur rayonidiki meschitler eng éghir buzghunchiliqqa we yoqitishqa uchrighan. Xitay da'iriliri “Meschitlerni elalashturush” dégen namda Uyghur rayonidiki minglighan meschitlerning bezilirini chéqip tashlighan, bezilirini özgertip körgezme yaki bezmixanilargha aylandurghan, qep qalghan meschitlerge yüz tonush kamérasi we signal sistémisi orunlashturup, toluq kontrolluq astigha alghan.

Uyghur kishilik hoquq qurulushi bilen awstraliye istratégiyelik tetqiqat instituti 2020-yil élan qilghan doklatta, Uyghur élide chéqiwétilgen meschit we mazarliqlar 15 mingdin köp dep körsitilgenidi.  

Bu qétim yünnendiki tungganlar meschitining munar-qubbilirining chéqilishi, xitayning aldi bilen Uyghur diyarida, andin ningshya, gensu, chingxey qatarliq tungganlar topliship olturaqlashqan jaylarda meschitlerni chéqish, “Islamni xitaychilashturush” herikitining xitayning eng jenubidiki yünnen ölkilisge qeder kéngeygenlikini körsitip bermektiken.