“Zimistan” tori: “Xitay ölkiliridiki Uyghur oqughuchiliri milliy kimlikidin ayrilip qélish xewpige duch kelmekte”

Italiyediki “Zimistan” namliq kishilik hoquq tori 13‏-dékabir doklat élan qilip, xitayning ichki ölkiliridiki Uyghur oqughuchilirining erkinlikidin pütünley mehrum qilin'ghanliqi, ularning milliy kimlikidin ayrilip qélish xewpige duch kéliwatqanliqini ilgiri sürdi.

Doklatta tekitlinishiche, xitay hökümiti ichkiy ölkilerdiki bu oqughuchilarning yataq we oqush pulini kötürsimu, lékin ularni “Xitaylishish” qa mejburlimaqta iken. Mezkur kishilik hoquq teshkilati xitayning ottura tüzlenglik rayonidiki nechche yüz “Shinjangliq” oqughuchi oquwatqan bir toluqsiz ottura mektepning Uyghur oqughuchilirini we bir qisim xitay oqutquchilirini ziyaret qilghan. Ziyarette oqughuchilar özlirining erkinlikidin ayrilip qalghanliqi we milliy kimlikini yoqitip qoyghanliqini bildürgen.

Doklatta qeyt qilinishiche, nöwette bu mektepler xitay ma'arip ministirliqining 2010‏-yili chüshürgen “Ichkiri ölkilerdiki shinjang toluq ottura siniplirini bashqurush toghrisidiki memuri chare” namliq höjjitini qattiq ijra qiliwatqan bolup, bu höjette oqughuchilarning “Wetenni, jongxu'a millitini we medeniyitini étirap qilishi, xitayche sotsiyalizim terbiyesini kücheytishi, marksizimning weten, millet, din, matériyalizim we até'izim nuqti'iynezerini namayen qilishi” telep qilin'ghan iken. Doklatta melum bir ottura mektepning Uyghur oqughuchisining sözi neqil keltürülgen bolup, u “Biz örp-adetlirimizni purset tapsaq peqet tamaq arqiliqla saqlap qélishqa tirishiwatimiz,” dégen. 

Bu mektepning bi'ir xitay oqutquchisi shinjangdin kelgen oqughuchilargha mejburi ménge yuyush élip bérilidighanliqini bildürgen. Bu oqutquchining ilgiri sürishiche, ularning “Asasliq wezipisi oqutush emes, belki ulargha döletni, partiyeni qandaq söyüshni ögitish” iken. Doklatta Uyghur oqughuchilrining herkiti qattiq kontrol qilinip, ularning sirtqa chiqishi we bashqilar bilen uchrishishigha cheklime qoyulidighanliqi, mekteplerdiki barmaq tonush mashinilirining mexsus Uyghur oqughuchilirigha ishlitilidighanliqini bildürgen.