2022-йили ахирлишип 2023-йили кириш алдида, йәни 12-айниң 25-күни дуня уйғур қурултийи кеңәйтилгән йиғин чақирип, нөвәттики муһим мәсилиләр кәлгүсидики хизмәт пилани тоғрисида музакирә елип барди.
йиғинға дуня уйғур қурултийиниң рәһбәрлири, д у қ ниң һәр қайсий дөләтләрдики вәкиллири вә д у қ ни қоллаватқан 75 дәк аммивий тәшкилатниң мәсуллири болуп, җәмий 150 әтрапида киши қатнашти. д у қ рәиси долқун әйса риясәтчилиқ қилған бу йиғинда, алди билән д у қ иҗраийә рәиси өмәр қанат әпәнди сөз қилди вә 2022-йили елип берилған хизмәтләр тоғрисида тәпсилий мәлумат бәрди.
тор йиғини ахирлашқандин кейин, зияритимизни қобул қилған д у қ иҗраийә комитетиниң рәиси өмәр қанат әпәнди, д у қ ниң 2022-йиллиқ хизмәтлири тоғрисида мәлумат бәрди. у доклатида 2021-йили 12-айниң 9-күни лондонда қурулған "уйғур сот коллегийәси" ниң хитайниң уйғурларға йүргүзүватқан бастурушлирини "ирқий қирғинчилиқ" вә инсанийәткә қарши җинайәт" дәп бекиткәнликини, шундин кейин дуня уйғур қурултийиниң дуня миқясидики паалийәтлирини күчәйткәнликини, д у қ рәһбәрлириниң һәр қайси дөләтләрниң қоллишини қолға кәлтүрүш үчүн көплигән дөләтләрни зиярәт қилип, муһим учришишларни елип барғанлиқини оттуриға қойди.
д у қ рәиси долқун әйса әпәнди 2023-йилида д у қ ниң җиддий елип беришқа тегишлик хизмәтлири тоғрисида тохталди. у мундақ деди: "бизниң әң ахириқи нишанимиз вәтинимизниң мустәқиллиқни қолға кәлтүрүш. 2022-йили 5-айда миюнхенда чақирилған миллий кеңәш билән 11-айда белгийәдә чақирилған ‹уйғур мунбири› йиғинида бу һәқтә елинған қарарни хәлқара мәтбуат билән ортақлаштуқ. буни әмәлгә ашуруш үчүн, ‹2023-йилида немиләрни қилиш керәк?› дегән вақтимизда, биринчи болуп хәлқимизни тәрбийәлишимиз керәк. вәтән ичидики хәлқимизгә аңлиталмисақму вәтән сиртдики хәлқимизгә хитайниң хәлқимизгә елип бериватқан ирқий қирғинчилиқ билән хитайниң дөләт терорлуқини яхши чүшәндүрүшимиз керәк. хәлқимизгә тарихтин савақ елип, қайтидин хитайниң алдам халтисиға чүшмәслики керәкликини чүшәндүрүшимиз, хәлқимизни ойғитишимиз керәк. әркин дуняда яшап туруп ойғанмиған хәлқимизни ойғитишимиз керәк. хитайниң инсанийәткә, демократийәгә, дуня тинчлиқиға хәвп елип келидиғанлиқини дуня җамаәтчиликгә аңлитишимиз керәк. биз, ‹хитай уйғурларға ирқий қирғинчилиқ елип бериватиду› десәк пәқәтла уларниң һесдашлиқини қозғиялаймиз. биз хитайниң дуня тинчлиқиға, инсанийәткә хәвп елип келиватқанлиқини чүшәндүргән вақтимизда, дуня дөләтлириниң техиму зор қоллишини қолға кәлтүрәләймиз."
д у қ рәиси долқун әйса әпәнди 2023-йили қилишқа тегишлик әң муһим ишлардин бириниң уйғур елиниң бесивелинған земин икәнликини дуняға қобул қилдуруш икәнликини тәкитләп, мундақ деди: "биз пүтүн дуняға сиясий күришимизниң әһмийәтини яхши чүшәндүрәлишимиз керәк. биз кәлгүсидә қурушқа интиливатқан мустәқил дөлитимизни яхши шәрһийлишимиз керәк. шәрқий түркистанниң бесивелинған земин икәнликидин ибарәт бу реяллиқни биз яхши билимиз, әмма буни дуня яхши билмәйду. шуңа биз буни дуняға тарихий вә қануний пакитлар билән яхши чүшәндүрүшимиз керәк. биз буни испатлаш үчүн хәлқара қанунчилар, тарихчилар қатнашқан иш пиланимизни 2020-йили башлиған идуқ. буни 2023-йили пүттүрмәкчимиз. булардин сирт, биз қуридиған дөләтниң асасий қанун лайиһәлирини тәйярлишимиз керәк. бу бизниң миллий күрәштә қилмисақ болмайдиған мәҗбурийәтлиримиздур."
долқун әйса әпәнди д у қ ниң 2023-йиллиқ хизмәт пилани тоғрисида йәнә мунуларни баян қилди: "2023-йилида бирләшкән дөләтләр тәшкилатидики паалийәтлиримизни күчәйтимиз. һазир буниң тәйярлиқ хизмәтлирини елип бериватимиз. 2023-йили б д т да муһим паалийәтләр болиду. 2023-йили 2-айниң ахирида 52-нөвәтлик кишилик һоқуқ кеңишиниң омумий йиғини чақирилиду. шуңа бу йил 9-айдики 51-нөвәтлик кишилик һоқуқ омумий йиғинда рәт қилинған уйғурлар һәққидики қарар лайиһәсини қайта күнтәртипкә елип келишкә тиришишимиз керәк. униң үчүн һәр қайси дөләтләргә болған дипломатийәлик паалийәтлиримизни күчәйтишимиз керәк. б д т бизниң хитай билән йүзтуранә туруп күрәш қилалайдиған бирдин-бир хәлқаралиқ мәйдан, шуңа бу йәрдики паалийәтлиримизни күчәйтмәкчимиз. явропа иттипақи 27 дөләттин тәшкил тапқан болуп, дәвйимиз үчүн бу йәрдики паалийәтлиримизни күчәйтишимиз керәк. 2023-йили биз қилишқа тегишлик йәнә бир муһим хизмәт, мусулман дөләтләргә болған тәшвиқат хизмитимизни күчәйтиштур. бу йил 9-айда б д т дики қарар лайиһәсини қоллиған мусулман дөлитидин пәқәт бир сомали бар. бизни қоллайдиған мусулман дөләтләрниң санини көпәйтишимиз керәк. дуняда 57 мусулман дөлити бар, буларниң қоллишини қолға кәлтүрүш үчүн, күч чиқиришимиз керәк. 2023-йилида биз йәнә бу йил башлатқан латин америкасидики дөләтләр билән африқа дөләтлиригә болған хизмәтлиримизни күчәйтимиз керәк."
д у қ рәиси долқун әйса әпәнди доклатида бурунқи йилларда бәзи дөләтләрниң уйғур қирғинчилиқи, мәҗбурий әмгәк тоғрисида қарарлар мақуллиғанлиқини, 2023-йилида бу қарарларниң иҗра қилиниши үчүн тиришчанлиқ көрситилидиғанлиқини тәкитлиди.
25-декабир күни тор арқилиқ өткүзүлгән дуня уйғур қурултийиниң кеңәйтилгән йиғинида, д у қ рәиси долқун әйса 2023-йиллиқ хизмәт пиланини оқуп өткәндин кейин, йиғин әһли хизмәт пиланиға болған көз қарашлири вә қошушқа тегишлик мәзмунларни оттуриға қойди. 4 саәт давамлашқан кеңәйтилгән йиғин д у қ рәиси долқун әйсаниң йеңи йиллиқ тәбриксөзи билән ахирлашти.