Heptilik xewerler (9-noyabirdin 15-noyabirghiche)

Muxbirimiz eziz
2019.11.15
heptilik-maqale.jpg Heptilik xewerler (9-noyabirdin 15-noyabirghiche)
Photo: RFA

Dunyaning herqaysi jayliridiki Uyghurlar “Sherqiy türkistan jumhuriyiti” ni xatirilidi

1933-Yili we 1944-yilining 12-noyabir künliri qurulghan “Sherqiy türkistan jumhuriyiti” ning dunyagha kelgen xatire künini xatirilesh murasimi dunyaning herqaysi jayliridiki Uyghur muhajirliri arisida daghdughiliq ötküzüldi.

Xatirilesh pa'aliyitide Uyghurlarning dölet qurush tarixi yene bir qétim eslendi. Shuning bilen birge tarixtiki achchiq sawaqlar we tejribiler xulasilendi. Bu xil pa'aliyetler arqiliq muhajirettiki Uyghur ösmürlirining milliy kimlik we tarix chüshenchilirige yéngi mezmunlar qoshuldi.

Uyghur moysipitliri bu heqte pikir qilip, bu xil pa'aliyetning özi Uyghurlargha ularning kimlikini eslitidighan muhim eskertme ikenlikini, mushuning özi Uyghurlarning haman öz-özige xoja bolidighanliqining béshariti ikenlikini bildürdi.

Lagér tutqunlirining qeshqerdiki toqumichiliq zawutida ishlewatqanliqi ashkarilandi


Yéqindin buyan xelq'araning zor diqqitide boluwatqan lagérlardiki milyonlighan tutqunlarning lagérlargha qoshna jaylardiki zawutlarda mejburiy emgekke séliniwatqanliqi heqqide köpligen uchurlar otturigha chiqishqa bashlidi.

Buninggha mas halda mushu xildiki tutqunlarning emgiki bedilige ishlepchiqirilghan zor miqdardiki yénik sana'et buyumliri amérika tamozhnasida toxtitip qoyuldi. Emma xitay hökümiti özlirining lagér tutqunlirini mejburiy emgekke séliwatqanliqini qet'iy inkar qildi.

Muxbirimizning bu heqtiki ehwal éniqlishi jeryanida qeshqerning yéngisheher we yéngisar nahiyeliridiki lagér tutqunlirining shu jaydiki qomushköl toqumichiliq fabrikisida ishlitiliwatqanliqi ashkarilandi.

Xitay poyizining türkiyedin ötüshi zor ghulghula qozghidi

Xitay hökümiti zor meblegh ajratqan “Bir belwagh bir yol” qurulushining yawropagha baridighan tunji yük poyizi ötken hepte türkiye paytexti enqeredin ötti.

Türkiye we xitayning yuqiri derijilik emeldarliri bu munasiwet bilen buning qandaq zor ehmiyetke ige ikenliki heqqide söz qiliwatqanda ijtima'iy taratqularda bu heqte köpligen munaziriler peyda boldi.

Analizchilar bu heqte pikir qilip, xitayning bu xildiki “Hemkarliq” tesiri dawamliq kéngeyse uning türkiyege éghir selbiy aqiwet élip kélidighanliqini körsetti.

D u q xelq'araliq munberlerde Uyghurlar mesilisini pa'al anglatti

Uyghurlar uchrawatqan zulumgha qarita dunyaning téximu zor qollishini qolgha keltürüsh üchün dunya Uyghur qurultiyining re'isi dolqun eysa xelq'araliq munberlerde pa'al heriketlerde bolmaqta.

“Bérlin témi” yiqilghanliqining 30 yilliq xatirisi üchün bérlinda chaqirilghan “Korbér dunya lidérliri diyalogi” yighinida dolqun eysa amérika tashqi ishlar ministiri mayk pompéyo we gérmaniyening sabiq prézidénti kristyan wolf qatarliq kishiler bilen uchrashti.

14-Öktebir küni jenwe shehiride chaqirilghan “2019-Yilliq jenwe munbiri” de dolqun eysa xitayning jaza lagéri we yuqiri téxnikiliq teqibliri mesilisini nuqtiliq otturigha qoydi.

Boston shehiride sherqiy türkistan bayriqi chiqirildi

12-Noyabir küni amérikadiki chong sheherlerdin biri bolghan bostonda sherqiy türkistan bayriqi chiqirish murasimi bolup ötti.

Shu küni massachuséttis, wirjiniye we bashqa shitatlardin kelgen Uyghur jama'iti hawaning soghuq we yamghurluq bolushigha qarimay boston sheherlik hökümet binasi aldida “Sherqiy türkistan marshi” ning jör bolushi bilen sherqiy türkistanning ay-yultuzluq kök bayriqini sheherlik hökümetning bayraq xadisigha chiqardi.

Mezkur pa'aliyetning ikki qétimliq “Sherqiy türkistan jumhuriyiti” qurulghan xatire kün'ge toghra kélishi muhajirettiki Uyghur jama'itini tolimu xursen qildi. Shundaqla bu xil pa'aliyetni amérikaning bashqa chong sheherliridimu wujudqa keltürüsh chaqiriqliri otturigha qoyuldi.

Türkiye sepiride ghayib bolghan yopurghaliq tijaretchi ibrahim qurbanning qamaqxanida ölgenliki delillendi

Buningdin üch yil ilgiri, yeni 2016-yili yopurgha nahiyesidin türkiye sepirige atlan'ghan tijaretchi ibrahim qurban ürümchidin ayropilan'gha chiqish aldida iz-déreksiz ghayib bolghan idi. Yéqinda uning yopurghadiki bir qamaqxanida buningdin ikki yil ilgiri jan üzgenliki ashkara boldi.

Melum bolushiche, ibrahim qurban eyni waqitta türkiyede ikki hepte sayahette bolghandin kéyin yopurghagha qaytip kelgen hemde qayta türkiye sepirige atlan'ghanda ürümchide qolgha élin'ghan. Kéyinche yopurghada soraq qilinip, éghir qiynaqta jan üzgen.

Gerche ibrahim qurbanning qamaqxanida ölgenliki delillen'gen bolsimu, emma uning néme sewebtin tutqun qilin'ghanliqi namelum halda turmaqta.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.