уйғур елида әйдиз вируси билән юқумланғучиларниң сани давамлиқ өрлимәктикән
1-декабирдики "дуня әйдиз күни" мунасивити билән муһаҗирәттики уйғур җамаити вә сәһийә саһәсидики мунасивәтлик кишиләр уйғур елиниң 2016-йиллиқ әйдиз юқум әһвалиға йеқиндин диққәт қилмақта.
уйғур аптоном районлуқ сәһийә назаритиниң 29-ноябир күнидики әйдизниң алдини елиш ахбарат йиғинидин мәлум болушичә, бу йил 10-айниң ахириғичә уйғур елидин байқалған әйдиз юқумдарлири билән әйдиз бимарлириниң сани 39840 нәпәргә йетип, өткән йилидин көрүнәрлик ашқан.
уйғур елидики әйдиз юқумдарлириниң җәнубтики ақсу, қәшқәр вә хотән қатарлиқ уйғурлар мәркәзлик олтурақлашқан вилайәтләрдә давамлиқ ешип бериши сәһийә саһәсидикиләрни йәниму әндишигә салмақтикән.
даириләр уйғур елида "қош тиллиқ йәсли" ләрни көпәйтидиғанлиқини билдүргән
хитай һөкүмитиниң уйғур аптоном районидики йеза, қишлақларда "қош тиллиқ йәсли" ләрни давамлиқ көпәйтмәкчи болғанлиқи диққәт қозғимақта.
уйғур аптоном районлуқ даириләр 28-ноябир күни мәхсус йиғин ечип, 2017-йили пүтүн уйғур елидики қош тиллиқ йәслиләрниң санини 4387 гә, җәнубтики қош тиллиқ йәслиләрни 3223 кә йәткүзүшни қарар қилған. буниң билән ақсу, қәшқәр, хотән, қизилсу қатарлиқ вилайәт, областлардики қош тиллиқ йәслиләр пүтүн уйғур дияридики қош тиллиқ йәслиләр нисбитиниң 74% ни игиләйдикән.
дуня уйғур қурултийи бу һәқтә көп қетим баянат елан қилип, хитай һөкүмитиниң уйғур елида йүргүзүватқан маарип саһәсидики еритип түгитиш истратегийәсиниң асаслиқи йәсли маарипини нуқта қиливатқанлиқини паш қилди.
даириләрниң уйғур йеза, қишлақлирида тансини омумлаштурушқа күчәватқанлиқи ашкариланди
уйғур елидин кәлгән инкаслардин мәлум болушичә, даириләрниң йеза, қишлақлардики уйғур яшлирини танса ойнашқа тәшкилләватқанлиқи, һәтта һәйдәкчилик қиливатқанлиқи мәлум болмақта.
йеқинда иҗтимаий таратқуларда тарқалған син көрүнүшлириму даириләрниң қәшқәр, хотән вә ақсу қатарлиқ вилайәтләрдики йеза яшлирини танса ойнашқа мәҗбурлаватқанлиқини дәлиллимәктә.
бу һәқтә радиомизға инкас бәргән арзу нурмәмәт җеҗяң өлкисиниң йиву базиридин юртлириға қайтурулған уйғур тиҗарәтчиләрниң кәнт кадирлири тәрипидин танса өгинишкә мәҗбурланғанлиқини билдүрди.
паспорт йиғивелиш уқтуруши чиқирилғандин кейин түркийәдин өй сетивалған уйғурлар аваричиликкә учримақтикән
даириләрниң уйғур елидики аһалиләрниң паспортини йиғивелиш уқтуруши хәлқара таратқуларда күчлүк ғулғула қозғаватқан бир пәйттә, чәтәлгә чиқип-киридиған яки чәтәлдә өй сетивалған уйғурларниң аваричиликкә дуч келиватқанлиқи мәлум болмақта.
игилинишичә, йеқиндин буян сода-сетиқ яки саяһәт билән түркийәгә чиққан вә яки түркийәдин өй сетивалған уйғурларниң сақчиларниң соал-сорақлириға учраватқанлиқи билинмәктә.
истанбулда тиҗарәт қиливатқан нур ширкитиниң мудири сабирҗан әпәнди бу һәқтә пикир баян қилип, хитай даирилириниң бу хил тәқиблири түркийәдики уйғурларниң өй мүлүк вә саяһәтчилик шеркәтлиригиму тәсир көрситиватқанлиқини билдүрди.
явропа инсан һәқлири соти абдуқадир япчан делоси һәққидә қарар елан қилған
явропа инсан һәқлири соти 11-айниң 30-күни түркийә сақчи даирилири тәрипидин тутуп турулуватқан диний зат вә җамаәт әрбаби абдуқадир япчан делоси һәққидә қарар елан қилған.
мәзкур қарарда абдуқадир япчанни хитайға яки түркийәдин башқа үчинчи бир дөләткә әвәтишкә болмайдиғанлиқи, түркийәниң явропа инсан һәқлири сотиға әза дөләт болуш сүпити билән мәзкур сотниң қарариға һөрмәт қилиши лазимлиқи көрситилгән.
бу һәқтә инкас қайтурған истанбулдики шәрқий түркистан маарип вә һәмкарлиқ җәмийитиниң рәиси һидайәтулла оғузхан әпәнди явропа инсан һәқлири сотиниң бу қарарини қарши алидиғанлиқини билдүрди.
хитай мәмликәтлик ислам дини җәмийитиниң 10-қетимлиқ қурултийида "диний ашқунлуқ" қа қарши муқам тәкитләнгән
хитай мәмликәтлик ислам җәмийити 26-ноябирдин 28-ноябирғичә бейҗиңда 10-қетимлиқ вәкилләр қурултийи чақирип, йеңи нөвәтлик рәһбәрлик оргинини елан қилған. мәзкур җәмийәтниң рәислики билән баш катиплиқиға йәнә туңган мусулманлири көрситилгән. уйғурлардин көрситилгән намзатлар пәқәтла мәзкур җәмийәтниң 20 нәпәр муавин рәиси ичидә аз санлиқ орунни тәшкил қилғанлиқи мәлум.
мәлум болушичә, қурултайда "хитай ислам дини җәмийитиниң низамнамиси" гә түзитиш киргүзүлүп, "диний әсәбийлик" кә қарши туруш вә ислам динини хитайчә алаһидиликкә йүзләндүрүштә чиң туруш тәкитләнгән.
муһаҗирәттики уйғур көзәткүчиләр билән диний саһәдики әрбаблар бу һәқтә җиддий инкас қайтурди. дуня уйғур қурултийи диний ишлар комитетиниң мудири турғунҗан алавидин пикир баян қилип, хитайниң ислам динини өз мәнпәити үчүн хизмәт қилдуруш сияситини тәнқид қилди.