Yuqiri bésimliq siyasiy atmosféra Uyghur balilirining rohiyitige qandaq “Ösme” lerni tériwatidu?

Uyghur rayonidiki melum bir “Qosh tilliq” yeslide xitay dölet bayriqi bilen xitay dölet gérbini xitayche toghra teleppuz qilishqa zorlan'ghan 3-4 yashliq Uyghur bala.

Yéqinda ijtima'iy taratqular arqiliq ashkara bolghan bir sin körünüshi muhajirettiki Uyghur jama'iti arisida küchlük ghulghula peyda qildi.

Mezkur sin körünüshi kelpin nahiyesining achal bazirigha qarashliq achal kentidiki melum bir Uyghur a'iliside süretke élin'ghanliqi melum.

Uningda, emdila chüchük tili chiqqan 2-3 yashlardiki bir sebiy balining dadisining arqa-arqidin sorighan so'allirigha jawaben xitay re'isi shi jinpingdin tartip taki kelpin nahiyesining achal baziri we özliri turushluq kenttiki kichik emeldarlargha qeder, ularning isim we emel derijisini birmu-bir yadlap bergenliki körsitilgen.

Ötken yilining dékabir éyidimu ijtima'iy taratqularda 3-4 yashlar etrapidiki bir sebiy Uyghur balining melum bir “Qosh tilliq” yeslide özining chüchük Uyghurche ahangi bilen xitay oqutquchisining mejburiy halda xitayche ögitishige qarshiliq körsitiwatqan bir sin körünüshi tarqalghan idi.

Mezkur sin körünüshide xitay yesli oqutquchisining nesrulla isimlik bu Uyghur baligha turmushqa lazimliq adettiki xitayche sözlerni emes, belki xitay dölet bayriqi bilen xitay dölet giribini xitayche déyishke zorlishi téximu küchlük inkas peyda qilghan idi.

Ötken yili 7-dékabir küni yene, xitay merkiziy téléwiziye istansisining 13-qanilida xitaydiki yesli oqutquchilirining ikki-üch yashliq yesli balilirini urup-qiynawatqanliqigha da'ir neq meydan xewirimu körsitilgen idi.

Ijtima'iy taratqulardin taki xitay hökümet axbaratlirighiche orun alghan bu hadisiler xitayning yesli ma'aripida, bolupmu Uyghur élidiki atalmish “Qosh tilliq” yesli ma'aripida körülüwatqan qandaq bir achchiq ré'alliqni échip bériwatidu?

Guma nahiyesining melum yézisidiki bir “Qosh tilliq” bashlan'ghuch mektepning birinchi yilliq siniplirigha ders béridighan bir Uyghur oqutquchining bildürüshiche, siniptiki Uyghur balilar meyli chüshensun yaki chüshenmisun, pütün dersler xitayche ötilidiken. Oqutquchining sinipta Uyghurche sözlishi qattiq cheklinidiken.

Atalmish “Qosh tilliq” yesli ma'aripining Uyghur balilirining meniwi dunyasigha qandaq jarahetlerni tériwatqanliqi, Uyghur élidiki yuqiri bésimliq siyasiy atmosféraning, hetta a'ile terbiyeside turuwatqan sebiy balilarning baliliq dunyasini qandaq bulghawatqanliqidek échinishliq ré'alliq muhajirettiki Uyghur jama'itining küchlük endishisini qozghimaqta.

Balilar psixoligiyesi heqqide izdinish élip bériwatqan kanadadiki Uyghur ziyaliyliridin ruqiye turdush xanim nöwette Uyghur baliliri duch kéliwatqan meniwiy krizis heqqide özining eng chongqur derijidiki endishisini bildürdi.

Ruqiye turdush xanim, kelpin achaldin süretke élin'ghan mezkur sin körünüshidiki ehwal, egerde Uyghur a'ililirige we ularning perzent terbiyesige dawamliq kéngeyse, u chaghda pütkül milletning milliy rohiyiti “Qulchiliq, xushametchilik we özini kemsundurush” tek psixik ajizliqlar bilen zeretlinidu, dédi.

Amérikidiki Uyghur ziyaliyliridin méditsina penliri doktori jür'et obul ependimu bu heqte pikir bayan qilip, “Baliliq dewr bir insanning hayatidiki eng ghubarsiz bir mezgil. Men yaponiyede yashash jeryanida balamning yapon yesliliri bilen mektepliride insaniy tuyghu we insanlar ara muhebbetke yéteklen'genlikini hés qildim. Halbuki, xitaydiki sebiy balilar yesli yéshidin bashlap muhebbetke emes, belki xitaydin bashqa yat milletlerge bolghan düshmenlik tuyghusigha, sirtqa qarita yaponiyege bolghan öchmenlikke yéteklinidu. Mana buning özi bir paji'e” dédi.