Xitay hökümiti ürümchidiki ot apitining jawabkarliqidin özini qachurushqa urunmaqta
2022.11.27

24- Noyabir ürümchide yüz bergen ot apitining chektin ashqan yuqum qamali sewebidin kélip chiqqanliqi, qattiq qamal keltürüp chiqarghan sün'iy tosqunluqlar tüpeyli binagha tutashqan ot yalqunining waqtida öchürülmey, adem ölüsh weqesining kélip chiqqanliqi, ürümchi we bashqa jaylardiki ahaliler arisida qattiq naraziliq keypiyatini qozghighan idi. Keng xelq ammisining qattiq naraziliqi we namayishigha duch kelgen xitay hökümet organliri, bu paji'ening jawabkarliqtin özini qachurushqa uruniwatqanliqi melum bolmaqta.
11-Ayning 24-küni kechqurun ürümchining döngküwrük rayoni “Jishangyüen” a'ililikler qorasidiki bir binagha ot kétip, kichik balilarnimu öz ichige alghan birmunche ademning paji'elik ölümini keltürüp chiqarghan idi. Xitay hökümet da'iriliri “Weqede 10 kishini öldi” dep élan qilghan bolsimu, emma radiyomizning neq meydandin igiligen uchurlirida bu qétimliq ot apitide 40 tin artuq ademning ölgenliki melum bolmaqta.
Bu qétimliq ot apiti xitay hökümitining “Yuqumni nölge chüshürüsh” siyasiti sewebidin ürümchide qattiq qamal yürgüzülüp, sheher ahaliliri 4 aydin béri öyidin chiqalmaywatqan bir mezgilde yüz bergen.
Ot apitining biwasite qurbanigha aylan'ghan kishiler ot köyüwatqan xeterlik peytte ündidar qatarliq ijtima'iy alaqe wastiliri arqiliq sirttikilerdin yardem telep qilghan, hetta dat-peryat kötürüp qutquzushni ötün'gen. Ot apitini öz közi bilen körüp turghan etraptiki amma tarqatqan widiyolargha qarighanda, bu qétimliq ot apitining shunche éghir bedeller bilen öchürülüshige da'irilerning chektin ashqan yuqumni qamal qilish tedbirlirining seweb bolghanliqi melum bolmaqta.
Gerche weqening tepsilati radiyomiz teripidin téxi resmiy delillenmigen bolsimu, emma ot apitide ziyankeshlikke uchrighuchilarning uruq - tughqan, yar-buraderliri tarqatqan widiyolardiki uchurlar bu paji'ening yene bir yüzini ochuq körsitip bermekte. Yeni ölüm - yitim ehwalining bunche éghir bolushigha ot ketken binadiki kishilerning öyliridin qéchip chiqalmasliqi, binaning jiddiy peytte qéchish ishikliri bilen pelempeylirining itiwétilgenliki, ot öchürüsh turubbilirining tosulup qélip su aqmasliqi, ot öchürüsh etritining waqtida kelmesliki, kéchikip kelgendin kéyin bolsa bina aldidiki tosaqlardin waqtida ötelmey we ot ketken nuqtigha yéqinlishalmay, otni waqtida hem ünümlük öchürelmigenliki qatarliq köpligen amillar seweb bolghan.
Neq meydandin tartilghan widiyo we sin körünüshliridin melum bolushiche, ot apitining biwasite ziyankeshlikke uchrighuchilarning ot öchürüsh xadimlirining yétip kélishini sa'etlerche kütkenliki, deslepte is-tütek élip kéـtishning tedbirlirini özliri qilip baqqan bolsimu, biraq axirida ot barghanséri ulghiyip ketkenliktin, bu tedbirlermu kargha kelmigen.
Shundaq widéyolarning biride, bu binadiki ot apitide ikki balisidin ayrilip qalghanliqi melum bolghan bir ayal, ot ketken waqitta özlirining ishikni échip karidorgha chiqqanliqi, emma shu qewettiki jiddiy qéchish ishikliri we pelempeylirining taqiwétilgenliki؛ ot öchürüsh turubiliridin su aqmighanliqi؛ 21- qewetke qéchip chiqqan bolsimu, emma bina üstige chiqish ishikiningmu taqiwétilgenliki؛ ot barghanséri küchyip hemme yerni zeherlik is - tütek qaplap ketkenlikini bayan qilghan. Bu ayal yoquriqi sewebler tüpeyli özining imkaniyetning bariche qilghan barliq tirishchanliqlirining bikargha ketkenliki, axirida ikki balisini yoqatqanliqini cheksiz azab ilkide éytqan.
Yuqiriqi widiyolarda we kéyinrek tarqitilghan Uyghurlarning keng kölemlik naraziliq widiyolirida, bu qkétimliq ot apitige hökümet yolgha qoyuwatqan yuqumni tézginlesh qamal tedbirlirining seweb bolghanliqi intayin éniq sherhilen'gen. Shundaq turuqluq, ot apiti yüz bérip bolup etisi ürümchi sheherlik hökümet ötküzgen axbarat élan qilish yighinida da'irilerning bu qétimliq ot apitige waqtida inkas qayturup adem qutqazghanliqini, bu mehellining “Töwen xeterlik yuqum rayoni”diki mehelle bolghachqa, ademlerning peske qéchip chüsheleydighanliqini bayan qilghan. Ürümchi sheherlik hökümet bayanatida ot öchürüsh xadimliri yétip kelgendin kéyinki xizmetlerni, yeni yaridarlarning doxturxanilargha apirilghanliqi, qutquzush xizmetlirining yaxshi ishlen'genlikini éytip, mes'uliyettin qéchishqa urun'ghan. Ular hetta shu binaning 14-qewetidin bashlan'ghan ot yalqunining néme üchün derhal aldi élinmay taki 19-qewetkiche tutushup köygenliki, binagha solinip qalghan ahalilerning néme üchün sirtqa qéchip chiqalmighanliqi, binanining jiddiy ehwalda qéchip chiqish ishikliri bilen pelempeylirining étiwétilgenlikidek négizlik so'allarning jawab bermigen.
Xitay hökümiti teripidin bérilgen bu bayanatlargha xelq ammisining her xil yosundiki eyibleshliri torlarni qaplap ketken bolup, bir qisim xitay ahalilirimu sinliq guwahliqlirida mezkur ahaliler olturaq rayonining qattiq qamal qilin'ghan rayon ikenliki, ot öchürüsh mashinilirining bina aldidiki tosuqlardin waqtida ötelmigenliki, binagha qapsilip qalghan ahalilerning ichidin sirtigha qéchip chiqalmay qarap turup jan bergenlikini inkas qilishqan.
Ürümchidiki bu ot apiti sewebidin nöwette xitay hökümitige bolghan naraziliq qattiq kücheymektiken. 4 Aydin artuq waqittin béri öylirige qamilip, iqtisadiy, rohiy we jismaniy jehettin xorighan xelq ammisining da'irilerge bolghan naraziliqi chékige yetken. Ürümchidiki xitay ahalilirini asas qilghan sheher xelqining sheherlik hökümet aldigha yighilip namayish qilghanliqi melum bolmaqta.