Xitay da'iriliri Uyghur élide su heqqini omumyüzlük östürdi

Öyige su toshuwatqan Uyghur balilar.

“Tengritagh tori” ning 19-öktebir xewiridin melum bolushiche, xitay hökümitining kéler yilidin bashlap yolgha qoymaqchi bolghan bu qétimqi su bayliqi heqqi ölchimini 2005-yilidiki su bayliqi heqqi ölchimi bilen sélishturghanda, bu qétimqi tengsheshte heq élish da'irisi kéngeytilip, her qaysi sahelerning su bayliqi heqqi ölchimi omumyüzlük östürülgen. Buning ichide sheher (bazar)lardiki turuba süyi we suchiliq qurulushida yéza igilikini su bilen teminlesh ölchimi azraq östürülgen. Sana'et, soda, mulazimet kespi, néfit, tebi'iy gazni échish qatarliq sahelerde su bayliqi heqqi ölchimi köprek östürülgen. 30 Yilliq höddige bérilgen yerdin bashqa yerlerning su bayliqi heqqi ölchimi zor derijide östürülgen.

Yéngi su bayliqi heqqi élish ölchimi, asasliqi, sheher ammiwi turuba süyi, yéza igilikige ishlitilmeydighan su, yéza igilikide sughirishqa ishlitilidighan su, néfit, tebi'iy gaz échishta ishlitilidighan su we yéza turmushi, baqmichiliq, jama'et ishlirida ishlitilidighan sudin ibaret besh türge bölünidiken.

Tengshelgendin kéyinki yéza igilikige ishlitilmeydighan su bayliqi heqqi, sheher (bazar)lardiki turmush, kökertish we ammiwi ish qatarliqlargha ishlitidighan zapas su bayliqi heqqi ölchimi sheher (bazar)lardiki ammiwi turuba süyi bayliqi heqqining ikki hessisichilik qilip békitilgen. Buningdin bashqa sana'et, soda, mulazimet kespi qatarliq sahelerdiki zapas su bayliqi, mashina yuyush, minéral su ishlesh, sap su ishlepchiqirish qatarliq sahelerdiki zapas su bayliqi menbesi ölchimide yéza igilikini su bilen teminleshke ishlitidighanliridin bashqiliri yer üsti süyi ölchimi yer asti süyining %50i boyiche békitilgen.

Buning aldida ürümchidin tarqitidighan uchur menbeliri, ürümchi sheherlik tereqqiyat we islahat komitéti su heqqini muwapiq tengshesh mesilisini muzakire qilghanliqini xewer qilghan idi. Ürümchi su we su menbesini bashqurush idarisining toridin melum bolushiche, ürümchide hazirqi uniwérsal otturiche su heqqi 1.36 Yüen (her küp métir) bolup, uni 2.34 Yüen'ge tengshep, tengshilish nisbitini %72.06ke Yetküzüsh؛ hazirqi alte türlük su heqqi ölchimi boyiche, turmushta ishlitidighan her kub métir suning bahasini 1.16 Yüendin 1.66 Yüen'ge, sana'ette ishlitidighan soda, mulazimetke ishlitidighan,kökertish, muhit asrash, ottin mudapi'elinish we bashqa ishlargha ishlitidighan her kub métir suning bahasini 50% etrapida östürüsh qatarliqlarni békitken.

Ürümchi shehiri memliket boyiche su qis rayonlarning aldinqi qatarida turidighanliqi melum. Bultur ürümchi shehirining su bayliqi omumiy miqdari 947 milyon kub métir bolup, ürümchi shehirining da'imliq nopusini 3 milyon 360 ming dep hésablighanda, kishi béshigha 291 kub métirdin toghra kélidiken. Bu memliket boyiche kishi béshigha toghra kélidighan su bayliqi miqdarining yettidin bir qismighimu yetmeydiken.

Ürümchi sheherlik suni téjep ishlitishni pilanlash ishxanisining bir xadimi ziyaritimizni qobul qilip bu qétimqi su heqqini tengsheshni muwapiq dep qaraydighanliqini bildürdi.

Uning déyishiche ürümchi shehiride su yétishmeslik ehwali bir qeder éghir, ahalilerning su téjesh éngi bir qeder töwen, su bayliqini ünümlük téjesh we échish ürümchi shehirining iqtisadiy, ijtima'iy tereqqiyatini ilgiri sürüshte muhim rol oynaydiken. Ürümchi shehiride su bahasi 2005-yili tengshelgen bolup, shuningdin buyan tengshelmeptu. Memliket boyiche ürümchi shehiride su bahasi töwen hésablinidiken.

Yéngi su bayliqi heqqi élish ölchimi, ahaliler turmushi bilen zich munasiwetlik bolupla qalmay, yéza igilik ishlepchiqirish, baqmichiliq we ammiwi ishlarda oxshashla ammining menpe'itige biwasite munasiwetlik.

Hazirqi belgilimige asasen, yerlerni sughirishta yer asti süyi, yer üsti süyini ishletkenlerdin omumyüzlük su bayliqi heqqi élinidiken undaqta kéler yildin bashlap su bayliqi heqqini östürüshke ammining rayi baramdu, iqtisadiy ehwali kötüremdu? dégendek so'allargha jawab élish üchün kucha, xoten we korlining oxshimighan yézilirigha qarita téléfon ziyariti élip barduq.

Xitay da'iriliri déhqanlarning ichimlik su qiyinchiliqini hel qilish qurulushi élip bu yil ichide ishqa kirishtürdighanliqini wede qilghan idi, emeliyette yene nurghun Uyghur yéziliridiki déhqanlarning hazirghiche bixeter su ichish shara'itidin mehrum turuwatqanliqi melum. Shayarning gülbagh yézisidiki bir déhqan yigit, bu yézigha téxiche turbi süyi kelmigenliktin, bixeter dep ketkili bolmisimu ezeldin quduq süyini ichip kéliwatqanliqini, eger uningghimu heq alidighan bolup qalsa artuqche chiqimning ammigha ghem bolidighanliqini bildürdi.

Korlining dashi kentige yéngidin xizmetke chüshken bir yash kadir, bu yil paxtidin taza hosul chiqmighanning üstige eger su heqqini östürse déhqanlargha tes bolidighanliqini bildürdi :

Xotenning qaraqash nahiyisidiki bir ayal “ Bu yilliq yer sughurush su puli üchün 500somni aran tapshurdum, suning bahasini yene östürgende bizge oxshash déhqanlargha éghir kélidu” dédi.

Yéqinqi yillardin buyan, xitay da'iriliri Uyghur aptonom rayonda su bayliqini échish we bashqurushni chöridep, bir qatar zor qurulushlarni yolgha qoyghan idi, bu xil qurulushlarda su bayliqini ziyade qézish qarighularche qézish bilen teng tebi'etni xalighanche depsende qilish derya hawzisining, su menbelirining ékologiyilik muhitining nacharlishishini keltürüp chiqiriwatqanliqi, nurghun jaylargha turuba barmighanliqi, déhqanlar basma quduq kolash, derya, ériq-östenglerdin su ekélish qatarliq tedbirler arqiliq ichidighan su mesilisini hel qilidighanliqi melum, chet'ellerdiki közetküchiler xitay da'irilirining Uyghur élide su qisliq mesilisini heqni örlitish bilenla hel qilghili bolmaydu, toghra we ilmiy échish we bashqurush yolgha qoyulmay, ammining pakiz su ichishi qiyin bolush mesilisini hel qilip bolalmighan bir shara'itta,nöwette qattiq belgilime chiqirip su bashqurushni kücheytishi we su heqqini östürüshi yenimu köplep naraziliqlargha seweb bölishi mumkin dep perez qilmaqta.