Uyghurlar ilidiki yamghur, kelkün apitining éghirliqini bildürdi

Ili wadisida yaqqan qattiq yamghur sewebidin ghulja, toqquz tara, künes, nilqa, mongghulküre qatarliq nahiyelerde éghir kelkün apiti we möldür apiti yüz bergen. 2016-Yili 17-iyun.

Xitayning hökümet taratquliri we munasiwetlik uchur- alaqe wasitiliride bérilgen xewerlerge qarighanda, 16-17-iyun künliri ili wadisida yaqqan qattiq yamghur sewebidin ghulja, toqquz tara, künes, nilqa, mongghulküre qatarliq nahiyelerde éghir kelkün apiti we möldür apiti yüz bergen. 20- Iyun'ghiche bolghan xitayning hökümet xewerliride, adem we charwilarning ölüsh, yarilinish weqesi yüz bérip, apetning iqtisadiy ziyini 200 milyon somgha yetkenliki, 7000gha yéqin ademning yötkelgenliki qatarliqlar xewer qilindi.

Ötken heptining axiri ili diyarida yaqqan qattiq yamghur, rayonda adem we mal charwilar kelkünde éqip kétish, öy we éghillar su astida qélish, étizlardiki zira'etler su astida qélish, tagh gümürülüp qatnash tosulush, möldür destidin zira'etler yétip kétish, örük qatarliq méwiler qéqilip kétishtek éghir apetlerni keltürgenliki melum boldi.

Igiligen ehwallardin melum bolushiche, yerlik hökümet taratquliri apettin qutquzush ehwali heqqidiki xewerlerni xitayning shinxu'a agéntliqining xewerliridin neqil élip bériwatqan bolup, Uyghur aptonom rayon muxbirlirining ramizan mezgilide ilida yüz bergen kelkün we möldür apitining emeliyiti, iqtisadi ziyan we ölüsh yarilinish, mal-charwilarning ziyan'gha uchrash ehwali heqqide neq meydandin bergen xewerliri intayin az bolghan. Uyghur aptonom rayonidiki herqaysi taratqular peqet xitay merkizi hökümitining xewer menbeliridin shinxu'a agéntliqi, merkizi téléwiziye istansisi, xelq géziti qatarliqlarning apet heqqidiki xewerlirini köchürüp bérish bilen cheklen'gen.

Xitayning shinxu'a agéntliqining 19-iyundiki xewiride, ili wadisidiki apet rayonidin 5722 adem jiddiy yötkelgenliki, 15 ming géktar zira'et, 1400 géktar otlaq ziyan'gha uchrighanliqi, 800 tuyaqqa yéqin chong ‏- kichik mal ölgenliki, 487 éghiz öyi örülüp ketkenliki qatarliqlar tilgha élin'ghan.

Emma ündidar qatarliq ijtima'iy alaqe torlirida tarqalghan filim we resimlerdin, bu qétimqi apetning xitay élan qilghan sitatistiliq melumatlardin xélila éghir ikenlikini mölcherleshke bolidu.

Ghulja nahiyisidin radiyomiz ziyaritini qobul qilghan Uyghurlarning bildürüshiche, ötken jüme küni yaqqan qattiq yamghurdin kéyinki kelkün apitide ghulja nahiyisining penjim yézisigha qarashliq qariqyaghach kenti, choluqay,kan yéziliri, jirghilang qatarliq jaylarda ziyan éghir bolghan.

Apetning ehwali heqqide toxtalghan bir déhqan, öz yézisidiki apet ehwali heqqide toxtaldi.

Bu qétim ghuljida yaqqan qattiq yamghurning ehwalini teswirligen bir xanim özining eyni chaghda yamghurdin qorqqan halitini teswirlep, “ Yaratqan igem allahtin bu apetni tézrek toxtitishni iltija qilip du'a qilip yighlap kettim! kéyin ündidar qatarliqlarda tarqalghan sin'alghulardin nurghun kishilerning manga oxshash tuyghuda bolghanliqini, ularning allah-allah dep iltija qilghanliqini kördüm” dédi.

Ili diyarida, qara yamghur we kelkün apiti yüz bérish bilen bille, nilqa nahiyisi qatarliq jaylarda möldar apitimu yüz bergen bolup, ijtima'iy taratqulardiki xewerlerde nilqida 15 minut etrapida möldür yaqqanliqi, étizlardiki qonaq maysilirining pütünley yétip ketkenliki heqqide xewer we qisqa sin'alghu filimliri tarqaldi. Ziyaritimizni qobul qilghan Uyghur déhqan möldürlerning chongluqi purchaqtek ikenlikini, bezi möldürlerning hetta yangaqchiliq chongluqta ikenlikini bildürdi.

Apet éghir bolghan nahiyilerdin qorghas nahiyesidiki qomush jilghisi bazirida 17-iyun yaqqan qara yamghurda étizlar pütünley su astida qalghan, öyler örülüp,qatnash tosulghan, puqralarning qapsilip qélish ehwali éghir bolghan.

Bu qétimqi kelkün apitide yene qorghas yuqiri sür'etlik tashyoli tosulup qalghan bolup, éghir derijide lay-tash éqining ziyinigha uchrighan, sayram boyida qosh liniyelik qatnash üzülüp qélip, 400 din artuq mashina, mingdin artuq adem qapsilip qalghan.

Ghulja nahiyisidin ziyaritimizni qobul qilghan bir Uyghur ündidar we téléwizorda bérilgen xewerlerde sayram boyidiki telki taghlirida tagh gümürülüp, yol tosulghanliqini, bügün yeni 20- iyun küni yol échilip, qatnash rawanlashqanliqini bildürdi.

Ziyaritimizni qobul qilghan Uyghurlar yene hökümet taratquliridin hökümet kadirlirining apet rayonida ikenliki, esker we saqchilarning qutquzush ishlirigha atlan'ghanliqi heqqide xewerler köplep bériliwatqanliqini, emma apetning emeliy ehwali heqqidiki xewerlerning intayin azliqini bildürdi.

Hökümet taratqulirida apetning emeliy ehwali heqqidiki xewerlerning az bériliwatqanliqini bayan qilghan yene bir xanim, kelkünde ölüsh-yarilinish ehwalining éghirliqini mölcherlesh mumkinlikini, emma bu ehwallar heqqidiki xewerler hazirghiche bérilmigini üchün, ili diyarida zadi qanchilik ademning ölgenliki heqqide kishilerning xewersiz ikenlikini bildürdi.

Yene bezi igiligen uchurlarda melum bolushiche, bu qétim ilida yüz bergen bu tebi'iy apetning éghirliq derijisining pewqul'adde éghir ikenlikidin xewer tapqan Uyghurlar ündidar qatarliq alaqe torlirida öz-ara i'ane toplashqa chaqiriq qilghan bolsimu, emma ili oblastliq jama'et xewpsizlik idarisining i'ane toplashni chekligenliki heqqide ündidar salonida uchur tarqilip, i'ane qilish ishini teshkilligenlerdin diqqet qilishi agahlandurulghan.

Ündidarda tarqalghan bir uchurda,ghulja radiyo, téléwiziye idarisidiki gülmire exet namida yézilghan mundaq sözler uchraydu: “ Essalam eleyküm tor sahesidiki tordashlar, men ghulja radiyo, téléwiziye idarisidin gülmire ehet, ghuljidiki apet rayonigha i'ane qilish uqturushi élan qilinmidi. Héchqandaq ündidar toplirida yaki bashqa usullar bilen i'ane yighish qanun'gha xilap dep ghulja sheherlik jama'et xewpsizlik idarisi jakarlidi. Ghulja sheherlik maliye idarisi zor küch chiqirip, apetke uchrighan qérindashlardin ehwal sorawatidu, shunga ündidar toplirida i'ane yiqquchilarning qanuniy jawabkarliqi sürüshte qilinidu.”

Emma, ili diyaridiki hökümet taratqulirida i'ane toplashning cheklen'genliki heqqide resmiy xewer bérilmidi. Radiyomiz ili tewesidiki birqanche hökümet organlirigha téléfon qilip ehwal igileshke tirishqan bolsaqmu, emma téléfonimiz jawabsiz qaldi.