Yémeklik bixeterlikining xitayni eng endishige salidighanliqi melum

Türkiyediki chong gézitlerdin biri bolghan “Günesh géziti” ning 27 - mart künidiki sanida “Xitayning qorqidighini” serlewhilik obzor élan qilindi. Obzorda xitay hökümitini qorqutuwatqan iqtisadiy, tijariy we siyasiy mesililer otturigha qoyulghan. Aptor obzorini mundaq bashlaydu: “Bügün xitay döliti dunyadiki térighili bolidighan yerning 7% bilen dunya nopusining 22%ning qorsiqini toyghuzushqa mejbur. Xitay dölet re'isi shi jinpingning éytishiche, xitayda yémeklik bixeterliki intayin muhim iken. Xitayda yémekliklerning bixeterliki jem'iyet muqimliqini yeni dölet bixeterlikini qoghdashtiki asasiy amil iken.”

Aptor ömer özqaya ependi obzorida xitayning bixeterlikige tehdit élip kéliwatqan amillar üstide toxtilip mundaq dep yazidu: “Xitayda nopusning köpiyishi, ozuqlinish aditining özgirishi we sheherlishish qedimining tézlishishige egiship ashliqqa bolghan telepmu ashmaqta. Dunyaning herqaysi döletliridin xitayda meblegh salghuchilar xitay hökümiti hawa we muhit bulghinishigha köz yumghachqa bes - bes bilen meblegh saldi, bolupmu kömür kanliri térilghu yerlerni bulghidi, ximyewiy zawutlar suni bulghidi. Pütün xitaydiki yerning bulghinishi dunyaning yer bulghinish ölchimidin 20% yuqiri iken. Yerning bulghinish nisbitige qaraydighan bolsaq, jenubiy xitaydiki zémin bulghinishi, shimaliy xitaydikige qarighanda köp iken. Xitayda térilghu yer we ichidighan sularning aziyishi, kilimattin kélip chiqqan mesililer, xitayning yémek bixeterlikini qoghdishining téximu qéyin bolidighanliqini körsitip béridu. Xitay yémekliklirining bixeterlikidiki yétersizlik, xitayni salametlikke ziyanliq yémeklerni ishlepchiqirishqa qarshi küresh qilishqa mejbur qilmaqta.”

Ömer özqaya ependi obzorida xitaylar ach qalsa, xitaydiki kommunist tüzümning yoq bolidighanliqini ilgiri sürüp mundaq dep yazidu: “Xitaylar 50 yil burun ach qélip, ot - chöp yégenliklirini untughini yoq. Bügün qorqidighini nopusini toyghuzalmasliq. Burun 30 - 40 yilda bolghan özgirishler hazir 4 - 5 yilda emeliyleshmekte. Béyjing da'iriliri dunya tijaritide meydan'gha kélidighan tüptin özgirishlerdin, ashliq bahasining ösüp kétishidin qorqmaqta.

Ma'arip téxnologiyesi arqiliq ashliq ishlepchiqirishni tosqili bolidighanliqigha a'it endishisi, xitayni dunyaning herqaysi jaylirigha kéngiyishke, awstraliyede yéza igilik tejribixaniliri échishqa, afriqa döletliri bilen balqan döletliridin térilghu yer ijare élishqa mejbur qilmaqta. Amérika we yaponiyege oxshash döletler xitaygha yéza igilik téxnologiyesi bermekte.

Bügün xitay döliti üchke bölün'gen bolup, buning biri kapitalist xitaylar, ikkinchisi bolsa emeldar xitaylar, üchinchisi bolsa ach - yalingach xitaylardur.

Béyjing da'iriliri xelq ach qalsa kommunist tüzümining yimirilidighanliqini yaxshi bilidu.”

Türkiyediki chong gézitlerdin biri bolghan “Günesh géziti” ning 27 - mart künidiki sanida élan qilin'ghan “Xitayning qorqidighini” serlewhilik obzorda ilgiri sürülgen köz qarashlar toghrisida türkiye istratégiyelik chüshenche instituti türkiye - xitay munasiwetliri mutexessisi doktor erkin ekrem bilen söhbet élip barduq.

Doktor erkin ekrem ependi xitaydiki ghizalarning 85% ning insan salametlikige ziyanliq ikenlikini, buninggha xitay xelqiningmu naraziliq bildürüwatqanliqini, xitay mutexessislerningmu buni otturigha qoyuwatqanliqini otturigha qoydi.

U, buning seweblirining köp ikenlikini, buning eng muhimliridin biri déng shyawping hakimiyiti mezgilide xitay xelqini pul tépish üchün néme qilsa bolidu dégen idiyeni singdürüp, öz xelqining salametlikigimu ziyan bériwatqanliqini, buni qisqa waqit ichide yoq qilishning mumkin emeslikini ilgiri sürdi. Xitay nopusining qarnini toyghuziwatqan bolghachqa, dunya döletliridin éghir bésim kelmeywatqanliqini ilgiri sürdi.

Doktor erkin ekrem ependi “Xitayning qorqidighini” serlewhilik obzorda ilgiri sürülgen xitaylarning qarni ach qalsa kommunist tüzümi yoq bolidu dégen köz qarashning toghra ikenlikini, tarixta ötken 24 sulalining hemmisining chiriklik we achliq tüpeylidin xelq qozghilingi bilen aghdurulghanliqini otturigha qoydi.

Obzorchi ömer özqaya ependi 1972 - yili türkiyening tokat wilayitide tughulghan. U, türkiyening eng chong téléwiziye qanalliridin a t w, show t w we n t w qanallirida xewer mudiri bolup wezipe ötigen, dunya gündemi gézitining qurghuchi ezaliridin biri. Hazir ülke téléwiziyeside programma riyasetchiliki wezipisi ötigendin sirt, “Günesh géziti” de obzor yazmaqta. Uning burun élan qilin'ghan Uyghurlar toghrisidiki köpligen obzorliri bar.