Muhemmetéli niyaz: “Türkiyedin qaytqan hedem xeyrigül niyaz we akilirim tutqunda”

Muxbirimiz méhriban
2018.10.24
xeyrigul-niyaz-305.jpg Türkiye marmara uniwérsitétida xelq'ara tijaret kespide magistirliqni tügitip, ürümchide sayahet shirkiti achqan xeyrigül niyaz xanim. Tutqun qilinip, 8 yil késilgen.
Muhemmetéli Niyaz teminligen

Türkiyede magistirliq unwani üchün oqughandin kéyin gérmaniyege kélip yerleshken Uyghur yash muhemmed'éli niyazning bildürüshiche, uning türkiye marmara uniwérsitétida xelq'ara tijaret kespide magistirliqni tügitip ürümchide sayahet shirkiti achqan hedisi xeyrigül niyaz tutqun qilinip 8 yil késilgen. Muhemmet éli niyazning bildürüshiche u yene yurtidiki ikki akisiningmu tutqunda ikenliki heqqidiki xewerni alghan. Diqqitinglar méhriban teyyarlighan programmining tepsilatida bolsun.

Xitay da'irilirining aldinqi yillarda misir, türkiye qatarliq döletlerde oquwatqan Uyghur oqughuchilarni yurtlirigha mejburiy chaqirtip kétip, tutqun qilghanliqigha a'it xewerler otturigha chiqqan idi. Yéqinda igiligen ehwallardin ilgiriki yillarda bu döletlerde oqughandin kéyin yurtlirigha qaytip öz aldigha igilik tikligen bir türküm Uyghur yashliriningmu tutqun nishani qilin'ghanliqi heqqidiki uchurlar köpeydi.

2011-Yili türkiye döletlik oqush mukapatigha ériship, istanbuldiki marmara uniwérsitétida xelq'araliq tijaret kespide magistirliq unwani üchün oqushni tamamlighandin kéyin, ürümchige qaytip sayahet shirkiti achqan xeyrigül niyazning tutqun qilinishi ene shu xil paji'elerning biri.

Hazir gérmaniyede muhajirette yashawatqan muhemmed'éli niyaz ependi, 2015-yili oqushini tamamlap yurtigha qaytqan hedisi xeyrigül niyazning 2017-yil 5-ayda tutqun qilin'ghanliqi heqqide özi igiligen ehwallarni anglatti.
Muhemmed éli niyaz ependining bildürüshiche, türkiye döletlik oqutush mukapatigha érishken xeyrigül niyaz, 2011-yili yil axiri, yeni 11-12-aylarda mezgilide istanbul marmara uniwérsitétidiki oqushini bashlighan. Taki oqushi tügigen'ge qeder türkiyediki héchqandaq teshkilatning siyasiy pa'aliyetlirige qatnashmay, oqushi bilenla bolghan xeyrigül niyaz 2015-yili ürümchige qaytip kétip bir mezgil sayahet shirketliride ishligen. 2016-Yil béshida, mexsus türkiye sayahiti mulazimiti bilen shughullinidighan “Nisa sayahet shirkiti”ni qurup tijaret bashlighan. Emma 2017-yil 3-4-ay mezgilide xeyrigül niyaz gérmaniyediki inisi muhemmed'éli niyazgha özining ürümchi saqchi da'irilirining aware qilishigha uchrighanliqi heqqidiki ehwallarni éytqan. 2017-Yil 4-ayning 30-küni hede -inining tordiki axirqi uchrishishidin kéyin xeyrigül niyaz ghayib bolghan. Shundin kéyin muhemmed'éli niyaz her xil yollar arqiliq sürüshtürüp, hedisi xeyrigül niyazning 2017-yil, 5-ayning béshida tutqun qilin'ghanliqi, kéyin yurti aqsuning toqsu nahiyesige élip kétilip, 8 yilliq qamaq jazasigha mehkum qilin'ghanliqi, u qurghan “Nisa sayahet shirkiti” ningmu buyruq bilen taqilip, barliq-mal mülüklirining musadire qilin'ghanliqidin xewer tapqan.

Öz kimlikini ashkarilimasliq sherti bilen türkiyening istanbul shehiridin ziyaritimizni qobul qilghan sh sh ependi, nöwette türkiyede magistirliq oqushini dawamlashturuwatqan Uyghur oqughuchilarning biri bolup, u xeyrigül niyazni yéqindin tonuydighanliqini bildürdi.

U bayanida özi türkiyege oqushqa kelgen mezgilide, xeyrigül niyazning özige her jehettin hedilerche ghemxorluqta bolghanliqini bildürdi. U, türkiyediki mezgilide mektepte oqushi bilenla aldirash ötken, etraptiki dostliri we tonushlirigha nisbeten qizghin, yardem söyer tesir qaldurghan xeyrigül niyazgha oxshash bir bilim igisiningmu tutqun qilinip jazalinishi, Uyghur diyarida nöwette chet'ellerde oqughan Uyghur ziyaliylirining tutqun nishanigha aylan'ghanliqidek qorqunchluq weziyetni körsitidighanliqini tekitlidi.

Muhemmed'éli niyaz ependi yene bashqilardin anglighan uchurlardin, hedisi xeyrigül niyazdin bashqa Uyghur élidiki qérindashliridin yene chong akisi yüsüp niyaz we kichik akisi yaqup niyazlarningmu tutqun qilin'ghanliqi heqqide xewer alghanliqini bildürdi.

Uning bildürüshiche, 1977-yili tughulghan chong akisi yüsüp niyaz yük aptomobili shopuri bolup, u 2015-yil béshida tutqun qilinishtin ilgiri kompyutér mulazimet shirkiti achqan iken. 2016-Yil 1-ay mezgilide uning 4 yilliq qamaqqa höküm qilin'ghanliqi xewiri kelgen. Emma 2018-yili 3-ay mezgilide yene uninggha 8 yilliq jaza mudditi qoshulghanliqi xewiri uqturulghan. 1981-Yili tughulghan kichik akisi yaqup niyazmu 2017-yil 5-ay mezgilide toqsuda bashlan'ghan tutqun qilish shamilida terbiyelesh merkizi namidiki jaza lagérigha élip kétilgen.

Biz muhemmed'éli yaz teminligen uchurgha asasen uning yurti bolghan aqsuning toqsu nahiyesi yultuz kochisidiki ahaliler komitéti we saqchixanilargha téléfon qilghan bolsaqmu, emma téléfonlarning beziliri ulanmidi, beziliri ulan'ghan bolsimu emma xizmetchi xadimlar bu a'ilidin tutqun qilin'ghanlar heqqide jawab bérishni ret qildi.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.