Pa'aliyetchi we mutexessisler ittipaq komitéti mes'ullirining Uyghur yashlirigha chiqarghan chaqiriqigha inkas qayturdi

Photo: RFA

26 ‏-Aprél “Shinjang Géziti” de Élan Qilin'ghan “Uyghur Yashlirigha 5 So'al” Serlewhilik Maqalini Uyghur Aptonom Rayonluq Ittipaqi Komitétining4 Neper Uyghur Mes'uli Qelemge Alghan. Bu Maqale Xitay Hökümiti Basturushni Idé'ologiye Sahesige Kéngeytip, Nurghun Uyghur Ziyaliy, Kadir, Oqutquchi, Diniy Zatlar “Ikki Yüzlimichilik” Bilen Jazaliniwatqan Mezgilde Élan Qilin'ghan Yene Bir Siyasiy Chaqiriqtur.

Maqalida, Uyghurlargha “Térrorluq” Qalpiqining Kiyilip Qélishi, Uyghurlarning Weten Qarishi, Uyghurlarning “Esebiylik” ni Tonushi, Xitay Tili Öginishi Qatarliq 5 Mesile Otturigha Qoyulup, Uyghurlargha “Térrorluq” Qalpiqining Kiyilip Qélishigha “3 Xil Küchler” ning “Zorawan Térrorluq Herikiti Seweb Bolghan” liqini Ilgiri Sürgen.

Maqalida, “Az Sanliq Bir Türküm Azazullar Wetenni Parchilash, Milletler Ittipaqliqigha Buzghunchiliq Qilish Rezil Niyitige Yétishni Meqset Qilip, Zorawan Térrorluq Weqelirini Peyda Qildi.” “Shular Seweblik Biz Qatmu-Qat Bixeterlik Tekshürüshliridin Ötüshke Mejbur Bolduq. Bezide Méhmanxanida Qonush, Öy Ijare Élishlarda Qiynalduq” Déyilgen.

Mezkur Maqale Peyshenbe Küni Bezi Xelq'ara Axbarat Wasitiliride Xewer Qilindi. Roytérs agéntliqining Bu Heqtiki Xewiride, Kishilik Hoquq Teshkilatlirining Rayondiki Zorluq Weqelirini We Peyda Bolghan Jiddiy Weziyetni Xitayning Uyghur Medeniyiti, Diniy Étiqadini Cheklishi, Xitay Köchmenlirini Uyghur Rayon'gha Köchüp Kélip, Yashash We Ishleshke Righbetlendürüshi Keltürüp Chiqarghan, Dep Qaraydighanliqini Ilgiri Sürgen.

Bezi Pa'aliyetchiler Uyghurlargha “Térrorluq”, “Esebiylik” Qalpiqini Xitay Hökümiti We Uning Axbarati Kiydürgenlikini Ilgiri Sürüp Keldi. Amérikida Turushluq Xitay Öktichi Li Xongküen Ependining Qarishiche, Xitay Uyghur Mesiliside Xelq'ara “Térrorluq”, “Esebiylik” ke Qarshi Turushni Suyi'istémal Qilip Kelgen.

Li Xongku'en Mundaq Deydu: “Diniy Esebiylik Dégen Bu Nerse Hazir Xelq'arada Nisbeten keng Tarqalghan. Xitay Hökümiti Uninggha Yéngi Uqum Bérip, Yéngi Mezmunlarni Qétip, Shinjangliqlarning, Shinjangdiki Yerlik xelqning Béshigha Kiydürdi. Andin U Buni Bahane Qilip Zerbe Bériwatidu. Uningche Shundaq Qilghanda Xelq'ara We Amérika Toluq Arilishalmaydu. Chünki, Amérikining Özimu Diniy Radikalliq We Térrorluqqa Qarshi Turidu. Xitay Hökümiti Mushu Namda Shinjangda Uyghur, Qazaq We Bashqa Milletlerning Kishilik Hoquqigha Tajawuz Qilsa, Xelq'ara Jem'iyet We Amérika Artuq Gep Qilalmaydu, Dep Oylaydu.”

Bezi Uyghur Pa'aliyetchilirining Qarishiche, Bu Maqalida Uyghur Rayonida Yüz Bergen Weqeler Bilen Xitay Hökümitining Siyasiti Otturisidiki Seweb-Netije Munasiwiti Tilgha Élinmighan. En'gliyede Olturushluq Uyghur Pa'aliyetchi Enwer Toxti, Xitay Hökümitining Siyasiti Uyghurlarni Mejburi Qarshiliq Körsitishke Qistap Aparghanliqini Ilgiri Sürdi.

U Mundaq Deydu: “Xitay Axbarati We Hökümitining Hemmisi Bir Méxanizm. Bu, Ularning Birliship Bizge Qiliwatqan Töhmiti. Shunglashqa, Bu Yerde Térrorluq Qalpiqi Bizge Kiyilip Qaldi, Déyishning Özi Bir Aqil So'al Emes. Buning Put Tirep Turalaydighan Héchqandaq Asasi Yoq. Bu Xata Qoyulghan So'al. Buning Ichidiki Téxnikiliq Seweblerni Sürüshte Qilsa, Buning Ichidin Bek Nurghun Nerse Chiqidu. Mesilen, Biz Pütün Uyghur Xelqi Özimizning Yurtimizda Yat Ademge Aylinip Qalduq. Chünki, Özimizning Yurtimizda Biz Xizmet Tapalmaymiz. Özimizning Tilimizni Sözlisek Aqmaydu. Bundaq Yerge Qistaq Ekelse, Mawu Xitayning Özidimu Bir Gep Bar, ‛it Chéghida Jile Bolsa Tamdin Sekrep Chiqidu, Adem Néme Qilmaydu‚ Deydighan. Buninggha Gep Ketmeydu. Bu Nuqtigha Xitay Uyghurlarni Mejburi Qistap Ekéliwatidu.”

Enwer Toxtining Ilgiri Sürüshiche, Bu Maqale Yene Xitay Hökümitining Uyghurlarni Esebiylikke Baghlap Turup Basturushigha Xizmet Qilidiken. U, Xitayning Meqsiti Uyghurlarni “Radikal” Dep Körsitip, Basturushni Qanunlashturush Ikenlikini Bildürdi.

Enwer Toxti Mundaq Deydu: “Ular bir Tereptin, Islam Diniy Tinchliqperwer Din, dep Turup, Musulmanlarni Yaman Körsitidu. Buni Iblislashturush, Deydu. Meqsiti Uyghurlarning Obrazini Buzush. Méning Bu Yerde Ensirewatqinim We Démekchi Bolghinim, Uyghurlarni ‛musulman We Esebiy Musulman‚ Depmu shu Shekilde Iblislashturuwatidu. Xitaylar Burun Falun'gongni Shundaq Qilghan. Biznimu Shundaq Qilishtiki Meqset Birer Weqe Bolghanda Qirghinchiliq Élip Bérishning Yolini Échish. Shunga Bu Maqalida Dewatqan Gepke Qarisaq, Mesilen: Bu Yerde, ‛biz Diniy Esebiylikning Mahiyitini Tonup-Yettuqmu-Yoq‚ déyilgen. Mana Bu Xitayning Meqsiti. Shunga, ‛esebiylik‚ dégen Bu Nerse Mushu Meqsetke Yétish Üchün Qolliniwatqan Bir Wasitidur.”

Uyghur Aptonom Rayonluq Ittipaq Komitétining Sékrétari Aynur Mexsut, Mu'awin Sékrétari Memetjan Dawut Qatarliq Kishiler Qelemge Alghan Bu Maqalida Yene, Uyghur Yashlirining Partiye Shinjangdiki Az Sanliq Milletlerning “Inaqliq, Güllen'gen, Xushal, Bextlik” Keypiyatini Namayan Qilip, Xitay Tilini Öginishini Telep Qilghan. Maqalida, Döletning Ortaq Tili Xitaychini Ögenmeslik Bir “Nomus” Dep Körsetken.

Biraq Li Xongku'en Ependi, Da'irilerning Xitay Tilini Uyghurlargha Mejburi Téngishini Tenqidlep, Kishilerning Herqandaq Tilni Ixtiyari Öginishi Kéreklikini, Mejburi Téngishning Héchqandaq Yaxshi Aqiwet Élip Kelmeydighanliqini Bildürdi.

Uning Qarishiche, Bu Maqalida Xitay Tili Uyghurlargha Mejburi Téngilghan.

U Mundaq Deydu: “Bu Mesile Ma'aripning Erkin Yaki Erkin Emesliki Mesilisi. Men Ma'aripning Erkin Bolushi Kérek, Dep Qaraymen. Emma Bu Hazir Xitayda Emelge Ashmaydu. Kompartiye Ma'arip Erkinlikini Tartiwaldi. Siyasetni U Békitidu, Sen Uninggha Emel Qilsa. Erkin Ma'arip Uqumi Mundaq, Mesilen: Shinjangda Her Xil Millet, Her xil Til Mewjut. Undaq Ehwalda Bir Adem Qandaq Til Öginishni Özi Belgilishi Kérek. Balilargha Ata-Anilar Belgilep Béridu. Héchkimni Melum Bir Tilni Öginishke Mejburlimasliqi Kérek. Siz Uyghurche Öginimiz Désingiz Uyghur Mektipige Barsingiz Boldighu. Xitayche Öginimen Désingiz Umu Sizning Tallishingiz. Nimini Oqushni A'ile Bashliqi We Balilargha Bérish Kérek. Til Bir Qoral, Muhimi Öginish, Emma Siz Buni Tangsingiz Bolmaydu. Bu Bir Xitay Balisigha Uyghurchini Tangsingiz Bolmighan'gha Oxshash Bir Ish. Biraq Siz Bir Tilni Bashqilargha Tangsingiz Ularni Mangqurtlashturimen, Dégenlik Bolidu. Burun Yaponlar Teywen We Junggoni Bésiwalghanda Shundaq Qilghan. Hazir Xitayning Shinjangda Ijra Qiliwatqini Del Mushu Siyaset.”