Аблимит әхмәттохти дамолла һаҗим: “мән милләт вә динимизниң еғир йүкини елип икки йиғинға кәлдим!”

Мухбиримиз қутлан
2014.03.12
Ablimit-Exmettoxti-muxbir-bilen.jpg Аблимит әхмәттохти дамолла һаҗим бейҗиңдики икки йиғин мәзгилидә хитай мәркизий хәлқ радио истансиси уйғур бөлүминиң зияритини қобул қилған. 2014-Йил 11-март, бейҗиң.
chinanew.com diki mezkur maqalidin elinghan

Мәлум болушичә, йеқинда бейҗиңда ечилған хитай мәмликәтлик сиясий кеңәш йиғини билән мәмликәтлик хәлқ қурултийи йиғинида хотәндин кәлгән хәлқ вәкили аблимит әхмәттохти дамолла һаҗимниң пикир-тәклиплири авамниң диққитини тартқан.

Аблимит дамолла һаҗимниң уйғур аптоном районидики уйғур хәлқигә, җүмлидин хотән хәлқигә вакалитән икки йиғинға сунған бир қисим тәклип-пикирлири кунмиң вәқәси йүз берип уйғурлар мәсилиси хитай таратқулириниң қизиқ нуқтисиға айланған бир пәйткә тоғра кәлгән.

Игилишимизчә, аблимит әхмәттохти дамолла һаҗим хитай мәмликәтлик сиясий кеңәшниң әзаси, хотән шәһәрлик ислам җәмийитиниң рәиси болуп, бейҗиңдики икки йиғин мәзгилидә у тәклип бойичә хитай мәркизий хәлқ радио истансисиниң уйғурчә аңлитиш бөлүми уюштурған “җуңгоға нәзәр” намлиқ мәхсус сөһбәт программисида сөзлигән. Мәзкур программа 11-март күни аңлитилғандин кейин уйғур елидики тор бәтлири вә кәң авам арисида зор ғулғула болған.

Уйғур тор бәтлиридә түнүгүндин буян көрүлүватқан зор сәһипилик инкаслардин мәлум болушичә, аблимит дамолла һаҗимниң бу қетим хитай мәркизий һөкүмитигә сунған тәклип-пикирлири тунҗи қетим уйғур хәлқи нөвәттә дуч келиватқан қийин иҗтимаий реаллиқниң мәлум тәрәплирини әкс-әттүргән икән. Хотәндики бирқанчә мәсчитниң хатипи һәм бир диний зат болуш сүпити билән аблимит дамолла һаҗимниң икки йиғинда сунған тәклиплири уйғур елидин кәлгән башқа вәкилләргә қариғанда һәм дадил һәм хәлқниң авазиға вәкиллик қилидикән.

Аблимит дамолла һаҗим хитай мәркизий хәлқ радио истансиси уйғур бөлүминиң “җуңгоға нәзәр” намлиқ мәхсус сөһбәт программисида мунуларни тәкитлигән: “мән бу қетим хотәндин икки еғир вәзипини елип зиммәмгә елип кәлдим. Бири, милләт үчүн сөзләш, йәнә бири динимиз үчүн гәп қилиш. Хәлқ вәкили болуш сүпитим билән буни зиммәмгә йүкләнгән наһайити еғир икки вәзипә дәп қараймән.”

У өз сөзидә йәнә мундақ дегән: “өзүм биваситә яшаватқан хотән райони һәққидә тохталсам, йәрлик хәлқниң пәрзәнтлириниң ишқа орунлишиши бир қийин мәсилә болмақта. Гәрчә иш орунлири аз санлиқ милләтләрни қобул қилмаймиз демисиму, лекин бу йәргә көчүп келиватқан көчмә нопус вә иш издәйдиғанлар һәддидин көп болғачқа, йәрлик милләт балилири бара-бара шаллинип қалмақта. Һазир һәммиси муқимлиқни тәкитлимәктә. Җәмийәт муқим болуш үчүн алди билән йәрлик хәлқ вә аз санлиқ милләт кишилириниң ишқа орунлишишиға капаләтлик қилиш керәк…”

Аблимит дамолла һаҗим өз сөзидә йәнә мунуларни тәкитлигән: “бизниң ислам динимиз һечқачан маарип билән зит әмәс. Алланиң калами болған ‛қуран кәрим‚ вә алланиң әлчиси болған пәйғәмбиримиз муһәммәд әләйһиссалам өз һәдислиридә илим өгинишниң инсанлар үчүн толиму муһимлиқи вә зөрүрлүкини тәкитлигән. Һалбуки, төвәндә етиқадчи амминиң диний етиқадини чәкләйдиған шундақла мәктәпләрдә балиларни етиқадтин тосидиған ишлар мәвҗут болғачқа йәрлик хәлқниң бир қисим пәрзәнтлири мәктәпләрдин үмидсизләнмәктә…”

“йәнә бир муһим мәсилә шуки, гәрчә йеңидин олтурақ районлар қурулуватқан болсиму, лекин мәсчитләр йетишмәйватиду” дәйду аблимит дамолла һаҗим өз сөзидә, “хотәндә илгири 1 милйон 200 миң нопус болған болса һазир 2 йерим милйонға көпәйди. Илгирики мәсчитләр кеңәйтилмиди, йеңи олтурақ районларда йеңи мәсчитләр селинмиди. Шунчә көп йәрлик мусулманлар нәдә намаз оқуйду? хәлқ йеңи олтурақ районларға өзиниң етиқади билән биллә көчүп кириду. Қан билән сиңгән етиқад җан билән чиқиду! шундақкән, хәлқниң нормал етиқадини капаләткә игә қилидиған шараит болуши керәк. Айродромларда тамака чекидиғанларға мәхсус өй һазирланған, һалбуки мусулманларниң намаз оқуши үчүн бир ғулач җайму йоқ. Һәтта дохтурханиларға киргән бимарлар диний паалийәт билән шуғулланмаслиқ дегән келишимнамигә қол қоюшқа мәҗбур болмақта. Улар мусулман турса, һечкимгә тәсир қилмай өз намизини оқуғанниң нери хата!? бу қилмишлар әмәлийәттә дөләтниң миллий сиясәтлиригә вә асасий қанунғиму хилап.”

У ахирида йәнә уйғур миллий өрүп-адәтлири вә кийим-кечәклириниңму йәрлик һөкүмәт орунлири тәрипидин паракәндичиликкә учраватқанлиқини тилға алған.

Тәпсилатни аваз улиништин аңлиғайсиз.

Пикир қошуң

Радиониң ишлитиш шәртлиригә асасән, пикирлириңиз тәкшүргүчиләр тәрипидин тәстиқлиниши вә мувапиқ дәриҗидә тәһрирлиниши түпәйли, тор бәттә дәрһал пәйда болмайду. Сиз қалдурған мәзмунға әркин асия радиоси җавабкар болмайду. Башқиларниң көз қариши вә һәқиқәткә һөрмәт қилишиңизни сораймиз.