Qaramayliq anilar: biz köp jaylargha bérip erz qilduq, emma erzimiz aqmidi

Da'irilerning Uyghur qatarliq yerlik millet yashlirining xizmet pursetlirini xitay ölkiliridin kelgen köchmenlerge bergenliki we qaramaydiki Uyghur qatarliq millet yashliridin 5000 din artuq studéntning ishsiz qélishidek weziyet üstidin erz qilip béyjinggha kelgen sekkiz neper qaramayliq ana yérim yildin buyan köp jaylargha erz qilip barghan bolsimu, emma bu orunlarning mes'uliyetni bir-birige ittirish, aldash, popoza qilish wasitilirini qollan'ghanliqini bildürüp, da'irilerning Uyghur qatarliq milletlerge qaratqan milliy kemsitish siyasitini eyiblidi.

Bu yéqinqi birnechche yildin buyan aliy mekteplerni tügitip, yurti qaramaygha qaytqandin kéyin ishqa orunlashturulmay dawamliq ishsiz qalghan Uyghur qatarliq milletler yashlirining barghanche köpiyishi, emma qaramaydiki ish pursetlirining xitay ölkiliridin kelgen köchmenlerge bérilishi qaramaydiki Uyghur, qazaq qatarliq yerlik xelqni narazi qilghan.

5000 Din artuq studéntning ishsiz qélishidek ehwal üstidin erz qilip béyjinggha kelgen dilber xanim qatarliqlar erzini dawam qilip kéliwatqan yérim yildin buyan yoluqqan qismetlirini bayan qilip, özliri barghan merkizi hökümet erziyet idarisi, xitay néfit bash shirkiti qatarliq sekkiz orundin oxshash jawabni yeni “Silerning erzinglarni yerlik orunlarning bir terep qilishigha yolliduq” dégen mezmundiki jawabni alghanliqini bildürdi.

Uyghur biz torining 2-iyun künidiki xewiride, 2000-yildin 2010-yilghiche bolghan 10 yil ichide qaramaygha 100 ming xitay nopusi orunlashturulghanliqi ilgiri sürülgen. Xewerde xitayda 2010-yili 11-ayda élip bérilghan 6-qétimliq nopus tekshürüsh netijisi neqil élip körsitilgen bolup, melum bolushiche, 2010-yili qaramayda da'imliq turushluq nopus 391 minggha yetken. Bu yili qaramaydiki az sanliq milletler 71 ming 743 neper bolup, omumiy nopusning 18.35% Ini igiligen. Halbuki, 2010-yili qaramayda da'imliq turushluq xitay köchmenlirining nopusi 319 ming 265 ademge yetken. Emma 2000-yili qaramaydiki xitay köchmenliri 219 ming bolup, 100ming xitay nopusi köpeygen. Bu san 2000-yili qaramayda élip bérilghan 5-qétimliq nopus tekshürüshtiki sandin 51.32% Ashqan. Xewerde ilgiri sürülüshiche, 10 yil ichide qaramaygha orunlashturulghan 100 mingdin artuq xitay nopusi asasen qaramaydiki néfit shirketlirige muqim xizmetchi süpitide yuqiri ma'ash bilen yerleshtürülgen.

Qaramay da'irilirining 2013-yildiki jem'iyettin dölet xizmetchilirini qobul qilish élanidin melum bolushiche, bu yil qaramaydiki hökümet organliridin 106 idarige jem'iy 114 neper xizmetchi qobul qilinidighan bolup, uqturushta bu yil qobul qilinidighan xizmetchiler ichide xitaylardin 79 neper, az sanliq milletlerdin 19 neper élinidu, qalghan 16 kishige millet cheklimisi qoyulmaydu dep körsitilgen.

Dilber xanim yene, da'irilerning teshwiqatida Uyghur qatarliq yerlik xelqlerni ishqa orunlashturushqa wede bergen bolsimu, emma 2000-yildin buyan, qaramaydiki ish pursetlirining asasen xitay köchmenlirige bériliwatqanliqini, Uyghur qatarliq yerlik milletler bolsa öz zéminida 2-derijilik puqra mu'amilisige uchrawatqanliqini tekitlidi.

Radi'omiz igiligen bashqa uchurlardin melum bolushiche, nöwette qaramaydiki yashlarning ishsizliq mesilisini hel qilishni telep qilip, qaramaydin kelgen sekkiz neper ana qaramaygha kétishke mejburliniwatqan bolup, 1-iyun küni birer, bir ayal ikki neper saqchi xadimi qaramayliq anilar béyjingda turuwatqan méhmanxanigha kélip, ularni “Jem'iyette yenimu yaman tesir bermeslik üchün eng téz muddet ichide qaramaygha qaytish” qa buyrughan.

Uyghurbiz torining sahibi merkizi milletler uniwérsitétining dotsénti ilham toxti ependi da'irilerning Uyghur élige yötkep ishqa orunlashturuwatqan xitay köchmenlirining, Uyghur qatarliq yerlik xelqlerning ishsizliq, namratliq qismitide qélishidiki asasiy seweblerning biri ikenlikini tekitlep mundaq dédi: “Yer shari muhitidin élip éytqanda, biz elwette emgek küchlirining éqishidek ehwalni chekliyelmeymiz. Lékin, herqaysi yerlik hökümet da'iriliri aldi bilen yerlik ahalini ishqa orunlashturushni aldinqi orun'gha qoyushi kérek”