Японийәдә қисмән уйғурлар хитай дөләт байримини күтүвелиш зияпитигә қатнашти

Ихтиярий мухбиримиз һаҗи қутлуқ қадири
2013.10.02

10-Айниң 1-күни токйодики хитай әлчиханисиниң пиланлиши билән японийәниң һәрқайси җайлиридики хитай муһаҗирлар җәмийитиниң йетәкчиликидә хитайниң дөләт байримини күтүвелиш мурасими өткүзүлди.

Зияритимизни қобул қилған хитай әлчиханисидики муһаҗирлар хизмитигә мәсул, японийәдә туғулған 3-әвлад ле фамилилик хитайниң билдүрүшичә, хитай дөләт байриминиң 64 йиллиқини күтүвелиш зияпити хитай әлчиханиси вә консулханилириниң биваситә йетәкчиликидә 9-айниң 26-күни японийәдики даңлиқ меһманханиларда өткүзүлгән. Бу қетимқи токйо әлчиханисиниң зияпитигә бир миң төт йүз нәпәр меһман чақирилған болуп, буниң ичидә уйғурларниң сани йүздин ашидикән.

Хитай әлчиханисидики бүгүнки муһаҗирлар җәмийити тәрипидин өткүзүлгән зияпәткә биваситә риясәтчилик қиливатқан ле фамилилик хитайниң билдүрүшичә, японийәдики уйғур оқуғучилар, японийәдә пуқралиқидики уйғурлар хитай әлчиханисидин өзлириниң хитай әлчиханиси тәрипидин өткүзүлгән паалийәтләрдики сүрәтлирини, нам шәрипини тор бәтлиридә вә мәтбуатларда ашкарилимаслиқини тәләп қилған.

Биз ле фамилилик хитайдин немә үчүн уйғурлар бундақ тәләпни оттуриға қойиду дәп сориғинимизда, у, “японийәдики әркин асия радиосиниң мухбири бизниң сүрәтлиримиз ни вә нам шәрипимизни радиода ашкарилап қойиду дәп әнсирәйдикән. Мәнму тәпсилий билмәймән” деди.

Биз хитай әлчиханисидики ле фамилилик хитайдин ичкириләп “бу һәқтә хитай әлчиханиси немә дәп қарар чиқарди” дәп сориғинимизда, у бизгә “хитай ташқи ишлар министирлиқи буниңдин кейинки хитай әлчиханиси биваситә риясәтчилик қилған уйғурлар қатнашқан паалийәтләрниң сүрәтлирини вә қатнашқучиларниң исмини елан қилмаслиқ тоғрисида буруқ чүшүрди” деди.

Токйода өткүзүлгән хитай муһаҗирлар җәмийитиниң саһипханлиқидики зияпәт токйодики қәдимки хитай ресторанида елип берилди.

Зияпәт үстилигә хитай дөләт нахшисиниң текисти вә нотиси адәм бешигә биридин алдин тәярлап қоюлған. Шуниң билән биргә хитай дөләт байриминиң 64 йиллиқини тәбрикләш мурасимиға алаһидә тәйярланған хитайчә йемәкликләрниң тизимлики қоюлған болуп, тизимликтә бирму мусулманчә таам йоқ иди.

Зияпәттә алди билән хитай муһаҗирлар җәмийитиниң рәиси сөз қилғандин кейин, хитай әлчиханисиниң мәсули сөз қилди.

Зияпәткә уйғурлардин он нәччә киши қатнашқан болуп, уйғурларға вакалитән сөз қилған бир ханим сөзидә, өзиниң японийәгә кәлгәнликигә 23 йил болғанлиқини, һәр қетим дөләт байримидики зияпәттә хитайниң дөләт нахшисини аңлиғанда, хитай әзимәтлириниң олимпикта алтун медал алғанлиқидин ибарәт җәсуранә образиниң көз алдида намаян болидиғанлиқини билдүрди.

Биз зияпәт арилиқида сорундин сиртқа чиққан бир қанчә японийә пуқралиқидики уйғурларни зиярәт қилип, өзлириниң немә үчүн бүгүн бу зияпәткә қатнашқанлиқини сориғинимизда, улар зияритимизни қопаллиқ билән рәт қилип, бизниң бу йәрдин дәрһал кетишимизни, болмиса сақчи чақирип шикайәт қилидиғанлиқини билдүрди вә бир қанчә ханим хитай тилида юқири авазда “вой, бөлгүнчиләр! вой, шәрқий түркистан унсурлири! рабийә қадирниң күчүклири! сәнләр немә қилалайттиң!” дәп товлап зални бешиға кийди. Биз муһапизәтчи хадимларниң тәклипи бойичә бу йәрдин айрилишқа мәҗбур болдуқ.

Зияпәткә җәмий 250 киши қатнашти. Зияпәт кәч саәт 6:30 йеримдин 9:00 гә қәдәр давамлашти.

Зияпәт ахирлашқанда биз мунасивәтлик кишиләрдин хитай әлчиханиси саәт 10:00 дин башлап башқа бир меһманханида илғар муһаҗирлар, оқуғучилар вәкиллирини мукапатлаш мурасими өткүзидиғанлиқидин хәвәрдар болдуқ.

Бу қетимқи зияпәткә қатнашқан хитай-япон мәдәнийәт тәтқиқатчи йүки ханим зияритимизни қобул қилип мундақ деди:
-Бүгүнки зияпәткә көплигән уйғурларниң қатнашқанлиқини көрүп һәйран болдум. Уйғурлар даим хитай һөкүмитиниң өзлиригә зулум селиватқанлиқи тоғрисида шикайәт қилиду. Әмма хитай дөлитиниң байримиға қатнишиду. Немә үчүн бундақ қилиду? буниң сәвәбини биләлмидим. японлар болса, икки дөләт арисидики сенкаку арал мәсилисини тинчлиқ билән һәл қилиш вә икки дөләт хәлқини йеқинлаштуруш мәқситидә қатнишиду дәп ойлаймән.

Биз бу қетимқи хитай дөләт байримини тәбрикләш паалийитигә иштирак қилған уйғурлар һәққидә бәзи бир қарашларға игә болуш үчүн, японийәдики уйғур зиялийси доктор турмуһәммәт һашим билән телефон сөһбити елип бардуқ.

Аваз улинишидин тәпсилатини аңлаң.

Пикир қошуң

Радиониң ишлитиш шәртлиригә асасән, пикирлириңиз тәкшүргүчиләр тәрипидин тәстиқлиниши вә мувапиқ дәриҗидә тәһрирлиниши түпәйли, тор бәттә дәрһал пәйда болмайду. Сиз қалдурған мәзмунға әркин асия радиоси җавабкар болмайду. Башқиларниң көз қариши вә һәқиқәткә һөрмәт қилишиңизни сораймиз.