Da'iriler mejburiy orunlashturghan “Qizil naxsha éytip aptonom rayonning 60 yilliqini tebriklesh” eyibleshke uchridi

Uyghur élidin igiligen ehwallardin melum bolushiche, 9-ayning otturiliridin bashlap, Uyghur élining herqaysi wilayet, nahiyiliride “Uyghur aptonom rayonining 60 yilliqini tebriklep qizil naxsha éytish”, 60 yilliq netijilerni xulasilesh yighinliri, resim-hösnxet körgezmiliri uyushturush qatarliq pa'aliyetler bashlan'ghan. Undaqta hökümet da'iriliri orunlashturghan bu xil “Qizil naxsha éytip, kompartiyini we kommunist hakimiyetni medhiyilesh” pa'aliyetlirige Uyghurlar naraziliq inkaslirini bildürmekte.

Da'iriler yéqindin buyan, Uyghur aptonom rayonining herqaysi wilayet, nahiyiliridiki oqughuchilar, ishchi-xizmetchiler, hetta yéza, kentlerdiki déhqanlarni uyushturup “Kompartiye bolmisa yéngi junggo bolmaydu”, “Bizning shinjang yaxshi jay”, “Déngizda paraxot rolchigha tayinip mangar” qatarliq xitay kommunist partiyisini we qizil xitay döliti medhiyilen'gen qizil naxshilarni éytishqa mejburlighan. Bolupmu 9-ay kirgendin buyan, Uyghur aptonom rayoni qurulghanliqining 60 yilliqini tebriklesh namida, Uyghur élining jenub ‏- shimalidiki yéza, kentlerde “Qizil naxsha éytip, aptonom rayonning 60 yilliqini kütüwélish pa'aliyiti” bashlan'ghan.

Radi'omizgha Uyghur yézilirida yash déhqan er-ayallirining mejburiy halda “Inqilabiy qizil naxsha xor ömiki” ge qatnashturulup, déhqanchiliq eng aldirash bolghan 7-8-aylardin bashlap meshiqqe uyushturulghanliqi we 9-ayning otturiliridin bashlap yéza, kentlerde mexsus “Qizil naxsha éytip, aptonom rayonning 60 yilliqini tebriklesh sen'et musabiqiliri” ötküzülüshke bashlighanliqi inkas qilindi.

18-Séntebir jüme küni etigen Uyghur élining melum yézisidin ziyaritimizni qobul qilghan bir Uyghur xanim, 19-séntebir shenbe küni ularning yézisida herqaysi kentler ara xitay tili we Uyghur tilida inqilabi naxsha éytish xor musabiqisi ötküzülidighanliqini bildürdi.

Bu xanim yene, özi bu pa'aliyetke qatnashmighan bolsimu, emma nahiye boyiche bu xil qizil naxsha éytish pa'aliyitining orunlashturulghanliqini, yaz peslide kentlerde xor ömekliri yash kélinchek-chokanlardin teshkillen'gini üchün, étiz izliri aldirash mezgilide étiz we öy ishlirigha éghir dexli yetkenlikini, bu xil pa'aliyetler déhqanlarni bizar qilip, ularning naraziliqini qozghighanliqini bildürdi.

Öz kimlikini ashkarilashni xalimighan bir péshqedem oqutquchi naraziliqini ipadilep, “3-Séntebir yapon'gha qarshi urushning 70 yilliqi tebriklen'gini üchün, mekteplerde ders kéchiktürüldi, mana emdi oqush bashlinipla mekteplerde yene inqilabi naxshilarni éytish musabiqiliri ötküzülmekte. Anglishimche, nurghun mekteplerde oqughuchilar chüshtin kéyin ders oqumay mexsus inqilabi naxshilarni éytishni meshiq qiliwétiptu. 60-Yillarda yash mezgilimizde bu xil naxshilarni éytip “Sadaqitimiz” ni bildürettuq. 80-Yillarning otturiliridin bashlap bu xil qizil naxsha éytish pa'aliyetliri azayghan idi. Mana bügünki künlükte yene qaytidin bashlandi. Hetta déhqanlarmu bu xil qizil naxshilarni éytishqa teshkillenmekte. Qarighanda hökümet xelqning sadaqitini qizil naxsha bilen sinaydighan, déhqanlar ‛bextlik hayatigha bolghan minnetdarliqi‚ ni ‛qizil naxshilarni éytish bilen bildüridighan‚ zaman qaytidin kelgen oxshaydu” dédi.

Uyghur élining hökümet taratquliridimu bu heptidin bashlap, wilayet, nahiyilerde ötküzülgen qizil naxsha musabiqiliri heqqide xewerler köpeygen bolup, xitayning shinjang xewerler torida, “Altayning qaba nahiyiside Uyghur aptonom rayonining 60 yilliqini kütüwélish üchün ming kishilik naxsha musabiqisi ötküzüldi”, “Kucha nahiyiside yézigha chüshken kadirlar aptonom rayon qurulghanliqining 60 yilliqi üchün déhqanlarni teshkillep inqilabiy naxsha musabiqisi ötküzdi”, “Shixu shehiri 60 yilliq tebriklesh teshwiqat xizmetlirini orunlashturdi” dégendek xewerler bésildi.

Uyghur éli da'iriliri élip bériwatqan “Qizil naxsha éytip aptonom rayonning 60 yilliqini kütüwélish” pa'aliyetliri chet'el taratquliri we Uyghur weziyitini közetküchilerning diqqitini qozghidi.

En'gliyediki Uyghur ziyaliyliridin eziz eysa ependi radi'omiz ziyaritini qobul qilip, yéqinqi birqanche yildin buyan barghanche ewj éliwatqan “Qizil naxsha éytip kompartiyini medhiyilesh, kommunistik hökümetke sadaqitini ipadilesh” herikitining, emeliyette xitay kommunist hökümitining öz hökümranliqigha bolghan ishenchning barghanséri yoqawatqanliqining ipadisi ikenlikini, bolupmu xitay istélasi astidiki sherqiy türkistan, tibet qatarliq jaylarda Uyghurlar we tibetlerni mejburiy teshkillep qizil naxsha éytquzup, kommunist xitay döliti we hakimiyitige minnetdarliqini bildürgüzüsh, emeliyette xitay hökümitining özi bésiwalghan zéminlardiki xitay bolmighan xelqlerge bolghan mustemlike siyasitini étirap qilghanliqi ikenlikini bildürdi.

Eziz eysa ependi yene, xitay hökümet da'irilirining bésiwélin'ghan Uyghur zéminida Uyghurlargha naxsha éytquzup kompartiyini we uning hakimiyitini mejburiy medhiyiletküzüsh usulining, Uyghurlarning siyasiy hoquqtiki barawersizlik, bayliq teqsimatidin behrimen bolalmasliq, til, medeniyet, örp-aditi depsende qilinip 2-millet mu'amilisige uchrash weziyitini hel qilalmaydighanliqini bildürüp, xitay hökümitining yerlik xelq Uyghurlarning étirap qilishi üchün aldi bilen 1955-yili atalmish Uyghur aptonom rayoni qurulghanda belgilen'gen “Uyghurlarning milliy aptonomiyilik qanuniy heq-hoquqliri” ni heqiqiy kapaletke ige qilishi kéreklikini, shundila nöwette barghanche küchiyiwatqan Uyghurlarning naraziliqi we qarshiliq heriketlirining aziyishi mumkinlikini tekitlidi.