Shi jinping özini istépagha chaqirghan namsiz xetning igisini tépip chiqishqa urunmaqta

Xitayda dölet re'isi shi jinping istépagha chaqirilghan namsiz xet élan qilin'ghandin kéyin, tutqun qilish herikiti bashlinip ketken. Da'iriler bu namsiz xetni zadi kimning yazghanliqini éniqlap chiqish üchün “Gumanliq” dep qaralghan kishilerni we uruq-tughqanlirini tutqun qilip, soraq qilghan. Bügün gérmaniyede we amérikida turushluq ikki neper xitay kishilik hoquq pa'aliyetchisi axbaratlargha melumat bérip, xitay da'iriliridin tutqun qilin'ghan qérindashlirini derhal qoyuwétishni we insanlarning pikir erkinlikige hörmet qilishni telep qildi.

Mushu ayning béshida xitaydiki “Wujyé xewerler tori” da xitay dölet re'isi shi jinpingni wezipisidin istépa bérishke chaqirghan bir parche namsiz xet élan qilin'ghan idi. “Sadiq kompartiye ezaliri” dégen imza bilen élan qilin'ghan bu xette shi jinpingning chiriklikke qarshi urushi, hoquqni öz qoligha merkezleshtürüshi we shundaqla axbarat-uchur erkinlikige qoyuwatqan cheklimiliri qattiq tenqid qilin'ghan. Shinjang Uyghur aptonom rayonluq hökümet bilen baghlinishi barliqi ilgiri sürülgen wujyé tor bétige qoyulghan bu xet nahayiti tézlik bilen öchürüwétilgen we bu tor betning xakkirlarning hujumigha uchrighanliqi ilgiri sürülgen bolsimu, emma weqedin kéyin saqchilar xetning igilirini tépip chiqish üchün keng kölemlik tutqunni bashliwetken.

Bügün, amérikining nyuyork shehiride olturushluq xitay pa'aliyetchisi wén yünchaw we gérmaniyediki xitay öktichi yazghuchi chang ping xelq'ara metbu'atlargha bayanat bérip, özlirining xitaydiki a'ile-tawabi'atlirining da'iriler teripidin tutqun qilinip, soraq qilin'ghanliqini, saqchilarning ular arqiliq bu ikkisige bésim qilishqa urun'ghanliqini jakarlidi. Ular shundaqla bu “Namsiz xet” bilen alaqisi yoqluqini, uning yazghuchisi emeslikini bildürdi.

Melum bolushiche, chang ping zhurnalist jyajya béyjing ayrodromida xongkonggha kétiwatqanda tutqun qilin'ghandin kéyin “Gérmaniye awazi” radi'osida bir parche mulahize élan qilip, shi jinpingning pikir erkinlikige qiliwatqan bésimini tenqid qilghan. Uning bu maqalisi élan qilinip uzun ötmeyla sichüen saqchi da'iriliri uning ikki inisini we singlisini tutqun qilghan. Saqchilar ulardin chang ping toghriliq so'al sorighan we uning bilen alaqilishish nomurini éytip bérishni telep qilghan.

Chang pingning istansimizgha bildürüshiche, saqchilar yene wasitichi arqiliq uninggha gep yetküzüp, eger chang ping “Gérmaniye awazi” da shi jinpingni tenqid qilip élan qilghan maqalisini öchürüwetse, biz uning qérindashlirini qoyup bérimiz, dégen.

Saqchilar 28-mart küni uning iniliridin birni qoyuwetken. Emma saqchilar chang ping eger ularning telipini orunlisa yene bir inisinimu qoyuwétidighanliqini uqturghan. Chang pingning bildürüshiche, saqchilar uninggha yetküzgen gépide saqchilar uninggha üch xil telep qoyghan. Birinchisi, xitayning wéyshing “Ündidar” torigha yollighan uchurini öchürüwétish, ikkinchisi, maqalilirini öchürüwétish, üchinchisi, emdi undaq tenqidiy maqalilerni yazmasliq.

Emma chang ping “Junggoda özgirish” namliq ammiwi teshkilatning tor bétide élan qilghan bayanatida, herbir puqraning dölet rehberlirining siyasetlirini tenqid qilidighan pikir erkinlikige ige ikenlikini eskertti we xitay kompartiyisini xetni yazdi dep gumanlan'ghan kishilerni we ularning a'ile-tawabi'atlirigha qaratqan teqib we zorawanliqni ayaghlashturushni, zhurnalistlar, tor yazghuchilirini tekshürüshni toxtitishni telep qildi. U shundaqla özining 20 yilliq kespiy zhurnalist bolush süpiti bilen musteqil we toghra uchurlarni yetküzüshni dawam qilidighanliqini bildürüsh bilen birge, xitay hökümitining chet'el axbaratlirighimu arilashmaqchi boluwatqanliqini tenqid qildi.

Nyuyorkta olturushluq xitay pa'aliyetchisi wén yünchawning bildürüshiche, saqchilar uning 65 yashliq anisi bilen 72 yashliq dadisini tutqun qilghan bolup, wén yünchaw hazirghiche a'ilisidin xewer alalmighan. U, yashinip qalghan ata-anisining salametlikidin qattiq endishe qiliwatqanliqini bildürgen.

Xelq'ara kechürüm teshkilatining tetqiqatchisi williyamni bügün “Xristi'an tetqiqatliri” gézitige bergen mulahiziside öktichi awazlarning a'ile-tawabi'atlirigha bésim ishlitish mesilisining yéqinqi yillardin buyan xitayda téximu köp körülüshke bashlighanliqini éytqan. Biz bügün yene kishilik hoquqni közitish teshkilati we zhurnalistlarni qoghdash teshkilatining xitay ishlirigha mes'ul tetqiqatchilirining bu heqtiki köz qarashlirini élish üchün téléfon qilghan bolsaqmu, ular xizmet sewebidin sirtlargha chiqip ketkenliktin özliri bilen biwasite sözlishelmiduq.

Shi jinping hakimiyet béshigha olturghandin buyan xitayda pikir we uchur erkinlikining, kishilik hoquqning keynige chékinip ketkenliki weziyet közetküchiliri teripidin tilgha élinip kéliwatqan bir mesile. Biraq, washin'gtonda turushluq xitay ishliri tetqiqatchisi bil bayshop xitay hökümitining bir parche imzasiz xetke bunchiwala qattiq inkas qayturushining özini heyran qaldurghanliqini éytqan. U “Xristi'an tetqiqatliri” gézitige qilghan sözide “Xitay jama'et xewpsizlik organlirining herikiti axiri bérip bu ishni xelq'ara bir mesilige aylanduruwetti” dégen. Derweqe, bügün weqe heqqidiki xewer we bügünki ikki neper xitay öktichining a'ile tawabi'atining tutqun qilin'ghanliqi s n n, b b s téléwiziyeliri, nyuyork waqti géziti, washin'gton pochtisi, muhapizetchi we shuningdek nurghun dangliq xewer menbeliride keng élan qilindi.

Xitay saqchi da'iriliri mezkur xetke chétishliqi bar bolushi gumani bilen hazirghiche 15-20 giche bolghan kishini tutqun qilghan bolup, közetküchiler shi jinpingning bu xetke bunchiwala jiddiyliship kétishidiki sewebni, biri, uning yazghuchisining éniqsizliqi we hökümetke qarashliq bir tor bette élan qilinishi dep mölcherlise, ikkinchi, sewebni uning del xitayda ikki yighin bashlinishtin awwal élan qilinishigha munasiwetlik, dep qarimaqta.