Xoten wilayitide herqandaq gumanliq adem we ehwallarni pash qilishning bahasi östi

Xoten wilayetlik hökümet “Térrorluq, zorawanliq” qa da'ir yip uchi bilen teminligenlerni 5 milyon somghiche mukapatlaydighanliqini jakarlash yighini. 2017-Yili 22-féwral.

“Térrorchi” larni pash qilish sepide töhpe qoshqanlar mukapatlandi. 2014-Yili 3-awghust, xoten.

Xitay axbarat wasitiliride bügün élan qilin'ghan xewerdin qarighanda, xoten wilayetlik hökümet uqturush chiqirip, “Térrorluq, zorawanliq” qa da'ir yip uchi bilen teminligenlerni yuqirisi 5 milyon somghiche mukapatlaydighanliqini jakarlidi. Bu uqturushta xewer yetküzgüchilerge teminligen yip uchining qimmitige qarap turup yene oxshimighan bahalar békitilgen bolup, közetküchiler uni “Térrorluqning aldini élish emes, térrorluq peyda qilghanliq” dédi.

Bügün xitayning junggo radi'osi xewerler tori, yer shari waqti géziti qatarliq resmiy axbarat wasitiliri xoten wilayetlik hökümetning térrorluq, zorawanliqqa a'it yip uchi bilen teminligenlerni yuqirisi 5 milyon somghiche bilen mukapatlaydighanliqini keng xewer qildi. Bu heqtiki xewerlerde körsitilishiche, xoten wilayetlik hökümet uchurning muhimliqigha qarap turup xewer bergüchilerni 2000 somdin 5 milyon somghiche pul bilen mukapatlaydighan bolup, buning ichide “Adem köp orunlargha, partiye-hökümet organlirigha yaki bashqa muhim organlargha hujum qilish, partlitish, chanash qatarliq pilanlargha a'it muhim yip uchi teminligüchiler eng yuqiri mukapat sommisi bolghan 3 milyondin 5-milyon'ghiche pul bilen mukapatlinidu” déyilgen.

Uqturushta yene, térrorchilar yaki gumanliq kishilerning qoral ishlitish, partlatquch we bashqa qoral yasash téxnikiliri, chambashchiliq ögitiwatqanliqi heqqidiki uchurlar, gumanliq kishilerning qutratquluq qilish, jihadqa chaqirish, chégra ichi-sirtidikilerning qanunsiz halda chégradin ötüshini teshkillesh, chégra ichi we sirtidiki radikal teshkilat we shexslerni pul bilen teminlesh, öyide térrorchilarni yaki partlatquch maddilarni yoshuruwatqanliqigha da'ir gumanliq ehwallar, din'gha ishenmeydighan ammigha, haraq-tamaka dukanlirigha, “Üch péshqedem” lerning qebrisige buzghunchiliq qilishqa a'it gumanliq ehwallar, dölet kadirliri we diniy zatlarning “Ikki yüzlimichilik” ige a'it gumanliq ehwallar, intérnét tori, ündidar we shuningdek bir qatar uchur wasitiliri arqiliq bölgünchilik, térrorluq, diniy radikalliqqa a'it uchurlarni tarqatqanlar, körgenlerni, xeterlik buyumlarni ishlepchiqarghanlar, satqanlar, miqdari zor buyumlarni sétiwélishtek gumanliq ehwallar, qanunsiz öz aldigha nikah qiliwélish ehwalliri we kishilerni yuqiri derijilik orunlargha erz qilishqa küshkürtüsh dégen'ge oxshash weqelerge munasiwetlik gumanliq ehwallarni bayqighanda derhal da'irilerge melum qilish telep qilin'ghan.

Amérikidiki mariyland shtatidiki frostburg uniwérsitétining proféssori ma xeyyün ependi bügün radiyomizgha qilghan sözide yuqiridiki uqturush bilen chet'ellerdiki mushuninggha oxshash uqturushlarni sélishturup ötti. U mundaq dédi: “Bu mukapat mesilisige kelsek, adette bashqa ellerdimu kishiler térrorluqqa qarshi küreshte mushuninggha oxshash mukapatlash usuli arqiliq pash qilish we jinayetchini tutushqa ilhamlandurulidu. Emma bular, adette yüz bergen weqelerge qarita shu jinayetchilerni tutushta qehrimanliq körsetken yaki yardem qilghanlar mukapatlinidu. Emma bu yerde qaraydighan bolsaq, téxi yüz bermigen bir weqe üchün kishiler pash qilishqa ündiliwatidu. Bu némini ipadileydu dégende bu ehwal pash qilidighan kishining yoqluqini, jümlidin u yerde térrorluqning yoqluqini ipadileydu. Ikkinchidin, héchqandaq bir weqe yüz bermey turup, sen némini pash qilisen, eger heqiqeten qolida muhim yip uchi bar adem bolsa u halda u jimjit halda shu yerlik organlargha melum qilishi kérekte. Bu uqturushning mezmunidin qarighanda, hökümet adem öltürüp qatilliq qilghanlarni pash qilish emes, u mesilen, siz birer dostingiz bilen parangliship olturup qélip, uning gépidiki sizge yaqmighan yerlernimu bérip pash qilsang bolidu, dégenni ipadileydu. Shunga bu nuqtidin qarighanda, bu yip uchi bilen teminleshke ündesh herikiti jem'iyette nahayiti cheksiz we keng da'iride sarasim peyda qilidu, hetta öz-ara öchmenlik peyda qilidu. Bu jehettin bu medeniyet inqilabigha bekmu oxshaydu.”

Melum bolushiche, hazir xoten wilayitidiki herqaysi nahiyelermu yene öz aldigha mushu xildiki mukapatlash sommilirini élan qilish we yaki yip uchi bilen teminligen, térrorluqqa qarshi küreshte xizmet körsetken shexslerni mukapatlash qatarliq pa'aliyetlerni qiliwatqan bolup, aldinqi küni chira nahiyelik xelq hökümitining tori bilen xoten wilayetlik partkom teshwiqat bölümi öz tor bétide uqturush chiqirip, herqandaq bir gumanliq shexs yaki gumanliq weqeler heqqide aldin yip uchi bergenlerge 1000 somdin 500 ming somghiche mukapat bérilidighanliqini uqturghan idi.

30 Maddiliq bu uqturushta yuqiridiki xoten wilayetlik hökümet chiqarghan bilen oxshash mezmundiki maddilarmu orun alghandin bashqa yene, “Ghazat”, “Hijret” qatarliq sezgür atalghularni ishletkenler؛ “Ayyultuz” belgisini taqighanlar؛ durbun, kompas, xerite, arqan, tighliq eswab, tömür turuba, serengge qatarliq buyumlarni sétiwalghanlar؛ hökümet kadirliri bilen “Wetenperwer diniy zatlar” ni “Kapir”, “Munapiq”, “Xa'in” dep tillighanlar yaki ular ötküzgen toy, nezirlerge barmighanlar yaki ular bilen qol éliship körüshüshtin qachqanlar heqqide yip uchi bilen teminlesh, dégen maddilarmu orun alghan.

Dunya Uyghur qurultiyi bayanatchisi dilshat rishit ependi bügün xoten wilayiti chiqarghan bu uqturushqa inkas qayturup, xitay hökümitining bu herikiti arqiliq Uyghur élidiki weqelerdin héchqandaq sawaq almighanliqini namayan qilghanliqini bildürdi. Dilshat rishit ependi sözide, “Xitay hökümiti Uyghur élide kishilerni bir-birige ishpiyon qilip, öchmenlik peyda qilip, weziyetni yenimu keskinleshtürüwatidu” dédi.

Mariyland shtati frostburg uniwérsitétining proféssori ma xeyyün ependimu sözide, xoten wilayetlik da'irilerning herikitini tenqid qilip, ular térrorluqni yoqitish emes, eksiche térrorluq peyda qiliwatidu, dédi. U mundaq dédi: “Bundaq chek-chégrasi yoq mezmundiki uqturush kishilerning turmushining her bir parchisighiche tesir körsitidu. Yeni mundaqche éytqanda, sizning adette chaqchaq qilip dégen birer sözingizmu jinayet teshkil qilip qélishi mumkin. Shunga bu toxtimay mesile tughduridu. Men shinjangdiki yerlik rehbiri xadimlarning néme üchün milletler arisidiki ziddiyetni qesten ulghaytiwatqanliqini chüshenmidim. Bundaq ehwal dunyaning héchqandaq bir yéride yoq. Xitay hökümitining bu herikiti peqet ikki millet arisidiki ziddiyetni ulghaytipla qalmaydu, menche, uning aqiwiti téximu éghir. Menche, ular térrorluqni yoqitish emes, eksiche térrorluq peyda qiliwatidu.”