Xitay diplomatlar türkiyediki b b partiyesidin Uyghurlarni qollimasliqini telep qilghan

Xitayning enqerediki elchixanisining diplomatliri türkiye “Büyük birlik partiyesi” ni ziyaret qilip, lagérlar heqqidiki melumatlarning toghra emeslikini we b b p ning Uyghurlarni qollashni toxtitishni telep qilghan.

Xitay elchixanisining ikki diplomati 1-ayning 19-küni türkiye “Büyük birlik partiyesi” ni ziyaret qilip, ulardin Uyghurlarni qollimasliqni, türkiyede anglitiliwatqan Uyghurlar heqqidiki teshwiqatlargha qulaq salmasliqni telep qilghan. Lékin “Büyük birlik partiyesi” ning mu'awin re'isi ünsal qarabulut bilen yene bir mu'awin re'isi we bash katipi üzeyir tunch ependi xitay diplomatlirining telipini ret qilghan.

B b p ning mu'awin re'isi ünsal qarabulut ependi bu heqtiki so'allirimizgha jawab bérip, xitayning enqerede turushluq elchixanisining mushawiri chéng wéyxu'a bilen elchixanining siyasiy ishlirigha mes'ul 1‏-katipi wang féyning b b p merkizini ziyaret qilghanliqini, ular b b p re'isi mustafa destichi bilen körüshüshni telep qilghan bolsimu, lékin mustafa destichi ular bilen b b p ning mu'awin re'isi we bash katipi üzeyir tunch bilen yene bir mu'awin re'isi ünsal qarabulutni körüshüshke buyrughanliqini bayan qildi.

Ünsal qarabulut ependi xitay diplomatlarning bayan qilghanliri toghrisida toxtilip mundaq dédi: “Biz ulardin silerning bizni ziyaret qilishtiki meqsitinglar néme dep soriduq. Ular ‛shinjangdiki weziyet türkiyede oxshimaydighan shekilde anglitiliwatidu. Bundaq bir ish yoq, silerge xata melumat bériliwatidu. Bu tetür teshwiqattin ibarettur‚ dédi.”

Xitayning enqerediki elchixanisi büyük birlik partiyesini ziyaret qilishni telep qilghan waqitta partiye re'isi mustafa destichi ependi 18-yanwar küni Uyghur akadémiyesining re'isi proféssor, doktor alimjan inayet ependini öz ishxanisida qobul qilip, Uyghurlarning hazirqi éghir weziyiti toghrisida melumat igiligen idi. Ünsal qarabulut ependi bu heqte melumat bérip mundaq dédi: “Xitay elchixanisi biz bilen körüshüsh telipi kelgende partiye re'isimiz türkiyediki bezi sherqiy türkistan teshkilatlirining mes'ulliri bilen uchrashti. U yerdiki bésim siyasitini xitaylarning yüzige deyli dep ularni qobul qilduq.”

Ünsal qarabulut ependining bildürüshiche, b b partiyesining rehberliri xitay diplomatliri bilen bir sa'et etrapida sözleshken. U mundaq dédi: “Uyghur qérindashlirimizgha élip bériliwatqan zulumgha qarap turalmaymiz. Eger sherqiy türkistanda zulum axirlashsa türkiyede we dunyaning herqaysi jaylirida yashawatqan Uyghurlarmu xatirjem bolidu. Ular bi'aram bolsa, bizmu bi'aram bolimiz. Shunga biz büyük birlik partiyesi bolush süpitimiz bilen xitayning Uyghurlargha élip bériwatqan zulumigha süküt qilalmaymiz. Uyghurlar üstidiki zulum tügümigiche, ularni qollap-quwwetleshni dawamlashturimiz. Bundin burunmu bolghinidek, bundin kéyinmu sherqiy türkistan dewasini dawamliq qollap-quwwetleymiz.”

Xitay diplomatliri yene mezkur partiyening 7‏-féwral küni enqerede ötküzmekchi bolghan “Ghulja qetli'ami we sherqiy türkistanda jaza lagérliri” namliq muhakime yighinini bikar qilishini, héchbolmisa “Sherqiy türkistan” dégen namning ornigha “Shinjang” dégen isimni ishlitishni otturigha qoyghan. B b p ning mu'awin re'isi ünsal qarabulut ependi xitay diplomatlirigha ularning bu teleplirini qobul qilalmaydighanliqini, xitayning Uyghurlargha élip bériliwatqan zulumi tügümigiche, türkiyede bu xil pa'aliyetlerni dawamlashturidighanliqini éytqanliqini bildürdi. U mundaq dédi: “Biz 7-féwral küni sherqiy türkistan toghrisida yighin chiqiridighanliqimizni déduq. Ular ‛achmisanglar boptiken‚ dep köngülliri bekla yérim boldi. ‛héch bolmisa yighinning namini özgertinglar‚ dédi. Biz teklipnamelerni basturup bolduq. Parlamént ezaliri, elchixana xadimliri, herqaysi siyasiy partiyelerning mes'ulliri bolup 600 dek kishige teklipname ewetimiz déduq. ‛sherqiy türkistan dégen atalghuni özgertish imkani yoqmu?‚ dédi. Biz ulargha buning mumkin emeslikini déduq.”

B b p ning mu'awin re'isliridin üzeyir tunch ependi bilen ünsal qarabulut ependi xitayning Uyghur rayonidiki assimilyatsiye siyasitini tenqidligen. Ular xitay diplomatliri bilen bolghan körüshüshte Uyghurlarning öz tili we dinining cheklen'genlikini, xitaylarni Uyghurlarning öylirige orunlashturushni esla qobul qilghili bolmaydighanliqini, u zéminning esli igiliri bolghan Uyghurlar we ularning qizlirini xitaylar bilen toylishishqa mejburlashni toxtitishni alahide tekitleshken.

Xitay diplomatlar burundin tartip türkiyede diplomatiyelik yollar arqiliq xitayning teshwiqatini qilip kelmekte. Pütün dunya axbaratlirida Uyghur diyaridiki jaza lagérliri mesilisi otturigha qoyuluwatqan bir weziyette xitay diplomatlirining türkiyediki siyasiy partiyelerni ziyaret qilip, xitayni aqlishi türklerni ishendürelemdu?

Enqerediki istratégiyelik chüshenchiler institutining mutexessisi doktor erkin ekrem ependi kéyinki künlerde türkiyening herqaysi jaylirida namayishlar boluwatqanliqini, xitayning “Uyghur rayonida jaza lagérliri yoq” déyishige türkiyede héchkimning ishenmeydighanliqini bayan qildi.

Doktor erkin ekrem ependi yene xitay bu xil pa'aliyetliri arqiliq bezi türklerni ishendüreligen teqdirdimu, lékin türkiyediki mutleq köp kishilerning xitayning teshwiqatigha ishenmeydighanliqini ilgiri sürdi.

Büyük birlik partiyesi rehberlirining éytishiche, xitay elchixanisi 2-ayning 15-küni yene bezi türk muxbirlarni Uyghur diyarigha teklip qilip apirip, atalmish “Kespiy téxnika terbiyelesh merkezliri” ni ékskursiye qildurmaqchiken.